Ииако е јасно дека Европа влегува во период на турбулентен политички живот, дека најмалку две национални влади „паднаа“ по изборите за Парламентот на ЕУ (во Франција и Белгија) и дека Европа, колоквијално кажано, „се сврте кон нели“, факт е и дека јачината на соодносот во Парламентот на ЕУ не е драстично променета.
<b>Центристичките опции го држат мнозинството</b>
Мнозинството од 720 места и понатаму ќе го имаат мнозинските партии кои претходно беа мнозинство во ЕП. Европската народна партија (на која припаѓаат германската ЦДУ и ХДЗ) ќе го заземе 185-то место во парламентот. Токму од оваа партија доаѓа претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен.
Алијансата на социјалистите и демократите (на која и припаѓа СДП) треба да има 137 места, додека либералите да имаат 79 места. Заедно со нив се и зелените (на кои им припаѓа Моземо) со 52 места. Иако резултатите се привремени, тие веројатно нема значително да се променат.
<b>Подемот на десничарските опции</b>
Како што веќе пишувавме денеска, суверените и популистичките партии забележаа пораст. Европските конзервативци и „Идентитет и демократија“ ќе имаат 71, односно 58 места во парламентот. Тука треба да се додадат и АфД и партијата Фидес на унгарскиот премиер Орбан, кои не припаѓаат на ниту една од овие европски семејства на партии и освоија 14, односно 11 пратенички места.
Сите споменати опции на различните десничарски, популистички и суверени партии може да имаат трет во парламентот, што би им овозможило да го попречат донесувањето на законот во Европскиот парламент.
<b>Десничарските партии немаат заедничка политика, особено кон Украина</b>
Од друга страна, тоа не значи дека целиот блок ќе биде монолитна структура. Поедноставно кажано, партиите на конзервативците, разните националисти, популисти итн., главно се согласуваат само за прашањето за ограничување на миграцијата, делумно за зајакнување на суверенитетот на одделни земји и за некои традиционални вредности.
Кога станува збор за надворешната политика на ЕУ, гореспоменатите партии доаѓаат до несогласување. Конкретно, кога станува збор за воената помош за Украина, полската партија ПиС (Право и правда) се залага за зголемување, додека австриската ФПО, како и германската АфД, се против.
<b>Мелони против Орбан</b>
Спротивни се и мислењата на италијанскиот премиер Мелони и унгарскиот премиер Орбан, на пример, и двајцата доаѓаат од „десничарските“ партии. Премиерот Мелони во повеќе наврати изрази позитивен став кога станува збор за воената помош за Украина, но со забелешка дека во никој случај НАТО и ЕУ не треба да бидат вовлечени во отворена војна со Русија.
Ставот на премиерот Орбан е сосема поинаков. Позицијата на новата голема политичка сила во Парламентот на ЕУ кога е Украина во прашање - Мари Ле Пен е некаде помеѓу Мелони и Орбан.
Тоа значи дека т.н десничарските партии нема да дејствуваат како обединет фронт против воената помош за Украина, но бројот на оние кои се противат на овој вид помош сигурно ќе се зголеми. Тоа секако ќе влијае на дискусиите на оваа тема и во европските институции и на ниво на поединечни земји.
<b>Симболичен и вистински пресврт во политиката на воена поддршка на Украина</b>
Дополнително, изборите за Парламентот на ЕУ го зголемија раздорот меѓу центристичките и десничарските опции, кои се „прелеваат“ во внатрешниот политички живот на некои земји. Европа можеше да ги види овие индикации и на примерот на САД, каде што конфликтот меѓу републиканците и демократите во Конгресот доведе до одложување на испораката на помош за Украина.
Центристичките опции сè уште имаат мнозинство во Парламентот на ЕУ, така што ситуацијата е нешто поинаква. Сепак, со сегашниот состав на парламентот, можно е да се очекува дека бавниот, бирократски систем на ЕУ ќе биде уште побавен.
Сепак, главната последица од изборите е дефинитивно поразот на Макрон и најавата за предвремени парламентарни избори. Во контекст на воената помош за Украина, ова може да биде и реален и симболичен пресврт во таа политика. Дури и кога започна војната, Макрон се профилираше како европски лидер кој дејствува во име на ЕУ. Со излегувањето на Велика Британија од ЕУ, Франција и Германија станаа нејзини лидери.
<b>Макрон драстично ја заостри реториката кон Русија...</b>
Меѓутоа, во тоа време новата германска канцеларка штотуку ја презеде власта, па новата германска влада тогаш беше „фатена“ од војната во Украина. Тогаш францускиот претседател презеде клучна улога во формирањето на односите со Украина, но и со Русија.
Тие односи преминаа од топло на студено, па Макрон во еден момент рече дека разговарал со претседателот на Русија, во време кога сите западни лидери на секој начин се дистанцираа од Путин. Во друг момент, Франција стана поборник за зголемување на воената помош, до тој степен што се размислуваше за испраќање борбени единици во Украина.
<b>...што може да биде причина за неговиот потоп</b>
Токму таквата остра реторика кон Русија и заговарањето потези кои, според опозицијата, би ја вовлекле Франција во војна, според аналитичарите се главната причина за ваквите резултати. Иако Мари Ле Пен не е во позиција да ја откаже воената помош за Украина, туку против „вовлекување Франција во војна“, јасно е дека нејзиното доаѓање на власт за Украина би било симболичен и вистински чин на промена на правецот на француските странски политиката, а следствено и на европската политика.
Се верува дека Ле Пен го „згазила“ Макрон токму со реторика која била доста критична кон украинската политика на претседателот. Сепак, политичката структура околу Макрон смета дека тоа не ја одразува рамнотежата на силите во внатрешнополитичкиот живот, па затоа тој решил да направи радикален чекор во форма на распуштање на парламентот и одржување на нови избори.
<b>Зошто Макрон направи шокантен потег? Има две сценарија</b>
Се верува дека францускиот претседател игра на хетерогеноста на левата и десната опозиција и ги користи особеностите на изборниот систем во Франција за да ја добие поддршката од парламентот. Сепак, речиси целата опозиција ја критикуваше неговата политика кон Украина, особено испраќањето војска. Доколку Макрон ја изгуби контролата врз парламентот, тоа може да доведе до сериозна криза во Франција, а можеби и до нови претседателски избори.
Се поставува прашањето - зошто Макрон се одлучи на тој потег? Има две сценарија. Првата е, секако, да го потврди својот легитимитет меѓу народот, односно да докаже дека има поддршка за своите постапки.
Секако, тоа значи дека опцијата од која доаѓа францускиот претседател треба да го освои мнозинството. Од друга страна, јасно е дека војната во Украина е на раздвојување на патот, односно дека или дополнително ќе ескалира или ќе бара мирно решение.
<b>И да загуби, може да се „испере“ пред западните и украинските партнери</b>
Затоа, ако претседателот Макрон загуби, тој може на некој начин да ги „измие рацете“ пред своите западни и украински партнери. Ако ја изгуби контролата над парламентот, може да каже дека дал се од себе за воено да и помогне на Украина, но дека ситуацијата во земјата, односно демократската волја на гласачите го спречила во тоа.
На тој начин би се ослободил од притисокот, кој очигледно му се наметнува како лидер на една од најважните земји на ЕУ, без сè уште да биде сменет од функцијата претседател.
Секако, следните избори во Франција ќе бидат следени низ цела Европа и секако ќе бидат значајни за понатамошните надворешнополитички активности на ЕУ. Сепак, Европа ќе продолжи да биде горе-долу предводена од партиите кои тоа го правеа досега. Станува збор за Европската народна партија, која дури и го „подобри“ резултатот, освојувајќи десет пратенички места повеќе од минатото свикување.
<b>Се поголем е бројот на противници на помагањето на Украина</b>
Најголеми губитници на изборите секако се либералите и зелените. Либералите, предводени од опцијата на претседателот Макрон и Зелените, чии политики паѓаат во втор план под тековните кризи. Справувањето со енергетската одржливост и зелените политики е многу предизвик во време на војна и мигрантска криза.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, прогласи изборна победа и најави дека новото мнозинство ќе биде „проевропско и проукраинско“. Таа ги повика и либералите и Алијансата на социјалистите и демократите да ја продолжат соработката како што беше во последните пет години.
Иако треба да се чекаат изборите во Франција, засега веројатно е дека текот на политиката на ЕУ кон Украина ќе биде сличен како и досега, но со една важна ограда. Противници на ваквите политики има се повеќе, а нивниот број во никој случај не е занемарлив.
<a href="https://www.index.hr/vijesti/clanak/ovi-izbori-mogli-bi-znaciti-preokret-za-ukrajinu/2572478.aspx?index_ref=naslovnica_vijesti_prva_d">Индекс</a>
