Европа и Америка се поврзани, а Атлантикот, во политичка смисла, секоја година изгледа се помал. Она што се случува на Стариот континент се рефлектира во „Новиот свет“ и обратно, а ова ќе биде година на голема рефлексија.
Не првата, последната важна во таа смисла беше 2016.
Таа година Британија гласаше за излез од Европската унија.
Тоа беше чин на чист политички бунт. Победи опцијата што „не требаше да победи“, за прв пат по долго време и во целиот т.н. Западен свет, кој ги вклучува Европа и Америка.
Помина речиси една деценија од тој чин и некои детали полека се забораваат, сега кога реалноста на Британија надвор од Европската унија целосно се „среди“.
Но, непосредно пред и по овој референдум имаше бројни политичко-пропагандистички жестоки тврдења, како онаа дека „зад се стои Русија“.
Се разбира, дури и тогаш Русија беше дежурен виновник за речиси сè што не се одвива строго според политичкиот мејнстрим во западната политика, вклучително и Брегзит.
Настрана од фактот дека никој не знаеше смислено да објасни како таквиот исход всушност ќе биде од корист за Москва.
Денес, кога Британија е можеби најголемиот поддржувач на милитаризацијата на војната во Украина, јасно се покажува колку всушност бил негативен исходот за Русија, бидејќи во ерата по Брегзит, Лондон напорно (не многу успешно) се обидува да покаже самата како поранешна сила која повторно станува актуелна, а тоа не можеа да го направат во рамките на Европската Унија, всушност немаше ни толку голема потреба.
Па, може да се каже дека деновиве и Франција верно ја следи Британија кога станува збор за милитаристичкиот стил кон војната во Украина, тотално отфрлајќи ја можноста за мировни преговори (што Русија неколкупати го понуди, со услов за „прифаќање на нови реалности. на земја").
Но, постои голема разлика помеѓу Лондон и Париз, а ја гледаме во живо последните неколку дена.
Франција има силна опозиција, во форма на десничарска партија предводена од Марин Ле Пен, која се залага за многу поинаков однос кон Украина и за најбрзо можно враќање на мирот во Европа. Дури и оние кои во никој случај не се љубители на десницата, нивната демагогија и агресивна популистичка реторика против малцинствата, често прифаќаат дека тенденцијата кон европскиот мир е нешто што, всушност, може да се пофали.
Тоа не е случај во Британија. Конзервативната влада ќе претрпи тежок пораз на претстојните избори и, според сите проценки, лабуристите по повеќе од една деценија ќе се вратат на чело на Обединетото Кралство, но надворешната политика нема да се промени. Згора на тоа, лабуристите ја најавуваат својата „цврста железна“ поддршка за Украина, дури и сакајќи да го надминат Риши Сунак.
Денеска ретко кој ги повторува тврдењата без аргументи дека „Русија го доби Брегзит“, бидејќи се потврди (што беше јасно и тогаш) дека тоа е исход што нема да и помогне на долг рок.
Настрана од бизарноста на самото тврдење дека Русија воопшто ќе може да го направи тоа - очигледно големо значење им се придава на нејзините државни пропагандни медиуми, кои оттогаш се забранети низ цела Европа.
Мошне бизарно е и тврдењето дека Владимир Путин сака да ја „растури Европската унија“, бидејќи тоа никогаш не можело да се прочита од неговите ставови во јавноста.
Новата десничарска струја во земјите низ Европа можеби на крајот сака да ја растури ЕУ, но никогаш не беше желба на Кремљ, ниту на Кина, веднаш да прошират низа апсурдни тврдења.
Земјите како Русија и Кина претпочитаат директен бизнис со голем пазар и тоа отсекогаш била нивната главна цел.
Дури и сега, додека Русија во голема мера е исфрлена (не целосно), конечната агенда на Кремљ секако не е европската национална фрагментација, бидејќи во тој случај тие секогаш би наидувале на несоодветни „мини“.
На Русија сè уште и одговара обединета Европа, но Европа која длабоко ќе го промени својот однос кон неа.
Во оваа смисла, Русија трпеливо чекаше внатрешно-политичка трансформација и сега полека се чини дека таа конечно пристигна.
Истото, уште посилно, важи и за Кина. Пекинг сака независна ЕУ (што е можно повеќе независна од Америка) која ќе му овозможи на “Новиот пат на свилата“ да навлезе до нејзините клучни логистички точки, и во оваа смисла, ЕУ е посоодветна за нив отколку голем број помали и поголеми национални држави.
Но, да се вратиме на 2016 година и како се пресликуваат немирите од двете страни на Атлантикот.
Брегзит беше бунт, многу автохтон, кој мораше да има пошироки последици.
Во истата година, Доналд Трамп дојде на власт во Америка.
Тоа беше и бунт, уште поголем. Бунт против системот кој веќе беше целосно подготвен да ја устоличи Хилари Клинтон како „лидер на слободниот свет“. А самиот Трамп не е ни толку важен. Тој е алка која на некој начин историјата ја исфрла во вакви моменти. Се случи бунт, и тој беше повеќе вистинскиот човек на вистинското место во вистинско време, а не бунтовник или револуционер. Тоа се виде уште од неговиот прв мандат. Трамп беше естаблишментот со обичајна реторика.
Тоа не мора да значи дека ќе биде така и во вториот потенцијален мандат, а тоа, уште еднаш, ќе зависи од Европа.
Американските претседателски избори ќе се одржат на 5 ноември годинава. Но, можеби уште поважен датум за Америка ќе биде 30 јуни, односно 7 јули, кога ќе се одржи вториот круг од предвремените француски парламентарни избори.
Нема апсолутна сигурност дека историјата нужно се повторува, но оваа година ги има сите карактеристики што ги видовме во 2016 година.
Ако има побуна во Франција, и би била голема „побуна“ ако Марин Ле Пен и нејзиното Национално собрание ја освојат власта (барем во парламентот, Макрон ќе остане до 2027 година, но можеби многу ослабен). Многу поголема побуна од она што го имавме во Италија.
Доволно е да се види како мејнстрим медиумите го слават триумфот на Џорџија Мелони на неодамнешните избори за ЕУ.
Каде исчезнаа тие тврдења дека таа води партија која има неофашистички корени (што и го прави)? Никаде. Тоа не е случајно.
Мелони се слави како „најмоќната личност во Европа“ затоа што сега ја претставува сламката на спасот од она што сака да го направи „втората десница“. Мелони е про-НАТО лидер кој, како Макрон, како Сунак или лабуристите после него, ќе се залага за милитаризација на војната во Украина до крај. Во таа смисла, таа е хероина и како таква ќе биде третирана. Тоа е ново ниво на општ политички опортунизам што звучи вака - екстремната десница не може да биде усогласена со пошироки геополитички цели.
Мелони сега може да прави што сака на внатрешно ниво, може да остави очајни мигранти да се дават пред Лампедуза и на друго место колку сака, нема ни да добие предупредување, но мора да знае каде се црвените линии кои се не прекрстени.
Во случајот со Франција е поинаку, бидејќи само електоратот на Националното собрание ги гледа работите поинаку.
Тие не практикуваат политичко самоубиство за да кажат такво нешто јавно, но некои од нив всушност го разбираат самиот чин на руската инвазија на Украина и ќе бараат крај на војната, а не на бесконечноста на источниот фронт.
Истото го мисли и Доналд Трамп, кој во неколку наврати изјави дека планира да ја прекине војната „во рок од 24 часа“ доколку дојде на власт.
Дали може да го направи тоа? Да му дадеме одврзана рака, можеби може.
Помалку е важно какви закани би упатил кон Киев или Москва, ако може да ја спаси Европа од тоталната војна во која ја туркаат оние кои со таква жестокост ја отфрлаат секоја можност за мировни преговори, тој ќе направи позитивна работа.
Француските избори би можеле да бидат бунт како оној во Британија во 2016 година, а потоа на ред е Америка.
Во наредните денови ова ќе биде клучна тема бидејќи од тоа ќе зависи многу.
Денеска пристигна вест дека лидерот на француската Републиканска партија, конзервативната десниот центар, Ерик Чиоти, предложил сојуз со Марин Ле Пен и нејзината партија Национално собрание. Тоа е, очекувано, ново големо потресување во француската политика.
Некои претставници на републиканците веќе жестоко протестираат, заканувајќи се со раскол во партијата. Тоа не е чудно, можноста за сојуз со Народното собрание се третираше како нешто апсолутно забрането до вчера.
Јасно е дека желбата за моќ е посилна од принципите и наскоро ќе видиме како Републиканската партија ќе се справи со оваа голема најава или дали ќе распука под нејзината тежина.
Се разбира, прашање е дали Марин Ле Пен воопшто би се согласила на таков сојуз однапред - затоа што републиканците се дел од еден ист поразен центар, спротивно на самиот Макрон, а нејзината партија е во подем и можеби ќе може самостојно да постигне апсолутно мнозинство.
Во исто време, отпорот кон подемот на десницата веќе започна на сите нивоа, вклучително и на улицата.
На Плоштадот на Републиката во Париз веќе се одржаа демонстрации против десничари.
И додека повеќето од овие луѓе веројатно претпочитаат левичарски опции, анкетите за жал не им даваат ни приближно толку шанси.
Убедливо најдобриот избор за власт во Франција би бил левичарскиот лидер Жан-Лук Меланшон, кој го осуди милитаризмот на Макрон во Украина и идејата за испраќање француски војници во војна исто толку жестоко како Марин Ле Пен, ако не и пожестоко. Сепак, ќе биде многу тешко да се постигнат бројките со кои се справува десницата.
Трамп, Бајден и нивниот штаб внимателно ќе го следат сето тоа, бидејќи сите знаат дека овие избори во голема мера ќе ги одредат оние кои ги очекуваат наесен.
Ако оваа коцка со предвремени избори му се исплати на Макрон, се уште има шанси за Бајден.
Доколку Марин Ле Пен ги победи стратегиите на Макрон во парламентот, нешто слично ќе се случи и во Америка, но во Белата куќа.
Далеку од тоа дека е многу среќна вест.
Европа под десницата и Америка под Трамп - звучи опасно, ризично, непредвидливо и на многу начини поразително.
Меѓутоа, ако резултатот е мир во Европа, а алтернативата е туркање на целиот континент во пламенот на војната, нема потреба да се размислува која опција е поприфатлива.
<b><i>(Вечер.мк <a href="https://www.advance.hr/tekst/povijest-se-ponavlja-pobune-se-ponavljaju-europa-i-amerika-zrcale-se-jos-jednom-izbori-u-francuskoj-odredit-ce-americke-a-to-je-sad-pitanje-izmedu-mira-i-totalnog-rata-na-starom-kontinentu/">ВИА)</a></i></b>
