Иако има скептични гласови во однос на доминантната проукраинска или провоена политика кон војната во Украина, ниту еден од западните лидери всушност не оди толку далеку како што е случајот со унгарскиот премиер Виктор Орбан.
Иако неговите колеги во Европската унија сакаат да го нарекуваат проруски политичар, неговата гледна точка е многу повеќе во согласност со мнозинството во светот. Освен што ЕУ и САД, заедно со неколку нивни сојузници ширум светот, сакаат да мислат дека претставуваат „глобална гледна точка“, тоа не е така, а од почетокот на војната, доминантната позиција во светот кон војната во Украина е - неутрална.
Земјите од Азија, Африка и Латинска Америка - областа што го претставува мнозинството од светското население - се главно неутрални кон војната во Украина и ја претпочитаат позицијата што ја претставува Унгарија.
Во суштина тоа е многу едноставна позиција - прекин на војната што е можно поскоро. Орбан постојано се залага за таква позиција и во ниту еден момент не се префрли на „руската страна“.
Тоа би било чудно и некомпатибилно со природата на унгарската политика. Да потсетиме, Виктор Орбан го изгради својот политички лик уште во времето на распадот на социјалистичкиот блок кога се истакна како антикомунист.
Унгарија, од друга страна, помина многу години како советски сателит, односно под индиректна контрола на Москва.
Некои забораваат дека Унгарија беше дел од Варшавскиот пакт од 1955 година, а од крајот на Втората светска војна на нејзина територија беа стационирани советски трупи. Во еден момент, Унгарија се обиде да се ослободи од советската контрола, за време на востанието во 1956 година, но Москва брзо го потисна. Дури пролетта 1990 година советските сили почнаа да ја напуштаат Унгарија, а повлекувањето беше завршено на 19 јуни 1991 година.
Така, унгарското искуство за време на Студената војна беше многу различно од, на пример, југословенската, но социјалистичка Југославија можеше да го зачува своето постоење надвор од двата спротивставени блока благодарение на фактот што нејзините партизански сили сами ја ослободија земјата од нацистичките -фашистичките сили и нивните соработници, додека земјите на исток не, односно беа ослободени од советската Црвена армија и потоа веднаш ставени под сферата на интерес на Москва.
Сепак, кога ќе го погледнеме односот кон Москва од перспектива на Унгарците и Полјаците, станува збор речиси за дијаметрално спротивни ставови.
Унгарците денес, според анкетите, се многу подготвени да бидат потолерантни кон Русија, и се скептични кон Западот. Во случајот со Полјаците, овој став е обратен.
Можеме да ги погледнеме резултатите од истражувањето на Pew Center од октомври минатата година. На пример, само 33% од Унгарците веруваат дека Русија претставува закана за соседните земји, додека 77% од Полјаците го делат овој став. Понатаму, 67 отсто од Полјаците сметаат дека економските санкции против Русија треба да се зајакнат, додека само 8 отсто од Унгарците го делат овој став.
70 отсто од Полјаците имаат доверба во Зеленски, а само 11 отсто од Унгарците. Од друга страна, бројките покажуваат дека и Унгарците немаат голема доверба во Путин - само 19 отсто од нив изјавиле дека имаат доверба во рускиот претседател. Во Полска оваа бројка се намалува на само 1%.
Разликите се силно изразени во сите прашања. 83% од Полјаците му веруваат на Бајден, само 19% од Унгарците (но од тоа произлегува дека Унгарците имаат исто ниво на доверба и во Бајден и во Путин).
Зошто толкава разлика во ставовите, имајќи предвид дека и Унгарија и Полска беа „под Москва“? Да, беа, но нивните судбини беа многу различни.
Додека Полска беше поделена меѓу нацистичка Германија и СССР со тајниот, озлогласен пакт Рибентроп-Молотов, и го доживеа масакрот во шумата Катин во 1940 година, Унгарија немаше такви негативни искуства.
Да, Советите го задушија обидот за унгарско востание со сила, но Унгарија подоцна имаше и нешто наречено „Чорба комунизам“. Тоа беше период на значително опуштање на контролата на Москва над Будимпешта (особено по смртта на Сталин) - приватните деловни и економски реформи беа дозволени до одреден степен, животниот стандард се зголеми, комунистичката влада толерираше одредена количина на несогласување и дисидентизам, и во дипломатска смисла, Унгарија беше поотворена кон западните земји отколку некои други земји од Варшавскиот пакт. Тоа беше времето кога Унгарија, од крајот на 50-тите до крајот на 80-тите години, беше предводена од Јанош Кадар, а за некои Унгарци и денес тоа е носталгичен период.
Значи, постоењето под сферата на интерес на Москва беше многу различно за Унгарците и Полјаците, а тоа може да се види многу јасно денес, на пример во резултатите од горенаведеното истражување.
Унгарскиот премиер Виктор Орбан, е на чело на државата од 2010 година.
Неговиот стил на владеење и идеологија се всушност десничарско традиционални. Во останатиот дел од Европа на власт се претежно либерални опции, поради што го сметаат за закана и „тројански коњ“, но фактот што редовно победува на изборите во Унгарија секако покажува дека барем Унгарците го претпочитаат неговиот пат.
Орбан брзо по доаѓањето на власт во 2010 година започна многу поинаква надворешна политика која се отвори кон сите, вклучително и кон Русија, особено економски и енергетски (покрај тоа што Унгарија увезува големи количества гас од Русија, во Унгарија има и проекти за нуклеарни реактори изградени од Русија ), а тоа е нешто што никогаш не се откажа и покрај сите притисоци.
По Германија и Австрија,<a href="https://www.state.gov/reports/2023-investment-climate-statements/hungary/"> Соединетите Американски Држави</a> се третиот по големина инвеститор во 2020 година во Унгарија. Околу 450 американски компании се присутни во таму- главно во секторите автомобилизам, развој на софтвер и природни науки - и во 2020 година произвеле повеќе работни места во Унгарија отколку инвестициите од која било друга земја.
Избувнувањето на војната во Украина значеше дека односите меѓу Орбан и неговите проукраински колеги од ЕУ (со исклучок на словачкиот премиер Роберт Фицо, кој исто така беше жртва на обид за атентат поради неговите ставови) ќе се влошат дополнително.
Во неколку наврати, тој се обиде да блокира дополнителни економски санкции против Русија, како и испорака на пакети воена помош за Украина. На крајот беше принуден да попушти бидејќи казните со кои ЕУ и се закануваше на Унгарија беа исклучително големи.
Потценување е да се каже дека украинскиот претседател Володимир Зеленски не го сака Орбан, а тука е и целиот сериозен територијален спор меѓу Унгарија и Украина што трае многу долго време.
Сепак, со сите овие конотации, Виктор Орбан беше во Киев на средба со Володимир Зеленски. Ова е негова прва посета на Украина по војната со Русија. Малку е да се каже дека посетата е значајна имајќи предвид дека двајцата имаат многу различни ставови за тоа како треба да се реши војната во Украина.
По <a href="https://www.24sata.hr/news/orban-u-kijevu-trazio-primirje-a-zelenski-mu-odgovorio-ukrajina-treba-pravedan-mir-992057?24sata_ref=frontpage-news">средбата</a> Орбан и Зеленски излегоа пред новинарите и одржаа заедничка прес-конференција.
- Го замолив претседателот Зеленски да размисли дали е можно да се направи прекин (во борбите), прекин на огнот, а потоа да започне преговори - рече Орбан.
На прес-конференцијата, унгарскиот премиер ги пофали мировните иницијативи на Украина, но рече дека тие „траат предолго“.
Според АФП, Зеленски му рекол на Орбан дека „На Украина и треба праведен мир“.
- Ја цениме оваа посета веднаш откако Унгарија го презеде претседавањето со Европската Унија. Ова е јасна порака за нашите заеднички европски приоритети и колку е важно во Украина да завладее праведен мир - рече Зеленски.
- Содржината на нашите денешни разговори може да стане основа за иден билатерален договор меѓу нашите земји, кој ќе ги регулира нашите односи - рече Зеленски.
– Сакаме да воспоставиме односи меѓу нашите земји и да потпишеме договор за соработка со Украина, слични на оние што Унгарија веќе ги потпиша со другите соседи – рече Орбан.
Зеленски сака да ја продолжи војната и инсистира дека мирот е можен само ако целата руска армија се повлече од окупираните украински територии. Орбан, од друга страна, сака Русите и Украинците да почнат да преговараат што е можно поскоро и да најдат компромис кој би довел до мир за војната во Украина да не ескалира во многу поголема војна во Европа.
Се разбира, Зеленски ќе се држи до својот план се додека Западот му снабдува со милијарди евра и долари воена опрема и каква било друга помош.
Но, и на Зеленски му е јасно дека политиката на Запад се менува.
Неговите сојузници ја губат политичката контрола - францускиот претседател Емануел Макрон, кој стана еден од најголемите проукраински јастреби, веќе е маргинализиран. Германскиот канцелар Олаф Шолц забрзано ја губи популарноста, а неговиот главен сојузник и поддржувач, американскиот претседател Џо Бајден, оди кон изборен пораз во ноември оваа година.
Имајќи го тоа предвид, ова е сосема погоден момент Зеленски и Орбан да седнат и да разговараат за некои потешки теми.
Далеку од тоа дека Зеленски ќе го смени ставот, но ќе сака да слушне што барем претставува алтернативата, во случај политичките процеси на Запад да се свртат против него. Ова е веројатно главната причина поради која Орбан денеска беше во Киев.
Унгарија неодамна го презеде ротирачкото претседателство со Европската унија, но тоа не е ни толку важно за оваа приказна.
Не е тајна дека Зеленски во неколку наврати го повикал Орбан да дојде во Киев, како што ги нарекува и другите за кои смета дека имаат добри односи со Русија (на пример, кинескиот претседател Си Џинпинг, кој не се појавил).
Орбан на крајот ја прифати поканата на Украина со едно предупредување.
“Му кажав дека ќе му стојам на располагање“, изјави Орбан во интервју за новинарите. Треба само да разјасниме едно прашање: За што?“, посочи тој.
Ниту Будимпешта ниту Киев не и соопштија на јавноста „за што се среќаваат денеска Зеленски и Орбан“.
Но, не е тешко да се погоди. Унгарија нема да го промени својот став, тие продолжуваат со својата деликатна позиција меѓу конфликтните страни и може еден ден да бидат незаменлив посредник.
Тој ден се уште не е дојден, но со поширокиот развој на политичките состојби на Запад, се чини дека доаѓа.
Зеленски го знае ова и затоа му треба Орбан, колку и да го смета за „лош сосед“.
<b><i>(Vecer.mk <a href="https://www.advance.hr/tekst/analiza-orban-u-kijevu-zasto-je-ovo-kljucni-trenutak-za-rat-u-ukrajini-i-kako-je-madarska-postala-tako-bliska-s-rusijom-za-razliku-od-poljske-koja-ju-prezire-a-oboje-su-bili-desetljecima-pod-moskvom/">VIA)</a></i></b>
<a href="http://vecer.mk">Фото:</a> Профи
