<a href="https://www.nytimes.com/2024/09/21/world/europe/albania-tirana-muslim-state-bektashi.html">„Њујорк тајмс“</a> објави дека албанскиот премиер Еди Рама планира да создаде суверена микродржава во Тирана, која ќе ги следи практиките на редот Бектешите. Оттогаш многумина се прашуваат кои се Бектaшите.
Историјата на Бекташите оди длабоко во времето на Отоманската империја, претставувајќи дервишки ред чии верувања се комбинација од различни елементи, од народни традиции и шаманизам до религиозни верувања на балканските народи.
Овој ред, кој произлезе од суфиските движења на Блискиот Исток и се прошири во Анадолија, го носи името на неговиот основач Хаџи-Бекташ. За време на Отоманската империја, редот на Бекташите одиграл клучна улога во обликувањето на турскиот социјален и културен живот, а од крајот на 14 век бил особено влијателен меѓу јаничарите.
До 17 и 18 век, редот на Бекташи се издигнал меѓу највлијателните дервишки редови, со примарна цел исламизирање на новоосвоените територии. Во тој период ја ужива поддршката на османлиските власти, сè до 1826 година, кога султанот Махмуд II го укина јаничарскиот корпус и го забрани бекташизмот.
И покрај тоа, Бекташите опстанале на териториите кои не биле под директна контрола на османлиската влада. Во текот на 19 век, овој поредок се трансформира во независна верска заедница и стана клучен столб на албанското национално движење, особено во јужна и централна Албанија.
Денес, Редот Бекташи ја претставува четвртата по големина верска заедница во Албанија и продолжува со своите активности меѓу Албанците во соседните земји. Така, бекташкиот ред сè уште зачува долга мистична традиција на овие простори.
<b>Во што веруваат бекташите?</b>
Бекташизмот се заснова на неколку клучни доктрини, вклучувајќи ја доктрината за муршидот, четирите порти, почитувањето на тројството и доктрината на дванаесетте имами и четиринаесетте невини.
Муршид, според бекташизмот, претставува духовен водач и посредник меѓу верниците и Бога. Иако е над верниците во хиерархијата, муршидот сепак е инфериорен во однос на Бога, служејќи како водич преку кој верникот доаѓа до божествената вистина.
Бекташките чети дејствувале на територијата на денешна Албанија, Северна Македонија, Србија, Црна Гора, Херцеговина, Босна и Грција.
<b>Одиме по ред - што вели NYTimes</b>
Муслиманскиот свештеник кој се подготвува да го води она што, ако сè оди според планираното, ќе стане најмалата држава во светот, има опуштени планови за малата нова земја.
Неговата надежна муслиманска држава во Тирана, главниот град на Албанија, ќе биде суверена енклава во стилот на Ватикан, која ќе контролира територија со големина од пет блока во Њујорк, и ќе дозволи алкохол, ќе им дозволи на жените да носат што сакаат и ќе не наметнуваат правила за животниот стил.
„Бог ништо не забранува; затоа ни даде ум“, рече свештеникот Едмонд Брахимај, познат на следбениците како Баба Монди, објаснувајќи како има намера да владее со земја од 27 хектари што Албанија сака да ја претвори во суверена држава со своја администрација, пасоши и граници.
Албанскиот премиер, Еди Рама, вели дека во блиска иднина ќе ги објави плановите за ентитетот, кој ќе се нарекува Суверена држава на редот Бекташи.
„Сите одлуки ќе се носат со љубов и љубезност“, рече Баба Монди (65), поранешен офицер на албанската армија, кој милиони луѓе ширум светот го почитуваат со неговата официјална титула, Неговата Светост Хаџи Деде Баба. Тој е врвен водач на Бекташите, шиитски суфиски ред основан во 13 век во Турција, но сега со седиште во Албанија.
Во интервјуто, Еди Рама, премиерот, рече дека целта на новата држава е да промовира толерантна верзија на исламот со која Албанија се гордее.
„Треба да се грижиме за ова богатство, кое е верска толеранција и кое никогаш не треба да го земаме здраво за готово“, рече тој.
Очигледно умерена исламска микродржава, рече премиерот, ќе испрати порака: „Не дозволувајте стигмата на муслиманите да дефинира кои се муслиманите“.
Територијата на предложената нова исламска држава е комплекс во станбен кварт со ниска кирија во источна Тирана. Тоа е само една четвртина од големината на Ватикан, моментално најмалата земја во светот, управувана од папата, апсолутен монарх.
Баба Монди рече дека „големината не е важна“, додавајќи: „Не треба да бидам диктатор“, иако тој призна дека единственото значајно ограничување на неговиот авторитет ќе биде Бог. Откако наздрави со посетителите со ракија, огнен пијалок дестилиран од грозје, тој истакна дека не тврди дека е непогрешлив.
„Само Бог“, рече тој, „не прави грешки“.
Доменот на Бекташи има купола сала за состаноци и молитви, музеј што ја прикажува историјата, клиника, архива и административните канцеларии на Баба Монди, весел човек со бела брада и бесрамен презир кон крутите догми.
Муслиманските екстремисти кои поставуваат бомби и користат насилство за да ја шират својата верзија на верата, рече тој, „се само каубојци“.
Комбинирајќи го лабавото толкување на Куранот со мистицизмот, елементите на турската предисламска вера и посветеноста на нивните починати мудреци, познати како дервиши, Бекташиите го преселиле своето седиште во Тирана од Турција пред речиси еден век, откако Мустафа Кемал Ататурк, таткото-основач на Турската Република, ги затвори нивните операции.
Многу конзервативни шиити и сунити ги гледаат како еретици и подложни на вековно прогонство во муслиманските земји,
Бекташите биле сила во Албанија и соседните земји како Косово и Македонија од освојувањето на Балканот од страна на Отоманската империја во 14 и 15 век.
Членовите на сектата одиграле значајна улога во националистичкото будење на Албанија против турската власт, промовирајќи опуштена верзија на исламот што помогнало да се соберат големите муслимански и христијански заедници во земјата зад секуларната кауза за независност.
Иако е една од најсиромашните земји во Европа, Албанија има долга историја на помагање на луѓето кои имаат потреба, ги засолнува Евреите за време на Втората светска војна и Авганистанците кои избегаа од Талибанците во 2021 година.
Нејзиниот меѓународен аеродром е именуван по Мајка Тереза, етничка албанска калуѓерка која беше наградена со Нобеловата награда за мир за нејзината добротворна работа во Индија.
Тим правни експерти, вклучително и меѓународни адвокати, подготвуваат закон со кој се дефинира суверениот статус на новата држава во Албанија. Тоа ќе треба да биде одобрено од Парламентот, контролиран од владејачката Социјалистичка партија на Рама.
Не е јасно кои, доколку ги има, земји ќе се согласат да го признаат суверенитетот на Бекташиите.
Досега, Рама, непрактикувачки Римокатолик, рече дека само неколку од неговите најблиски соработници знаат за планот и дека сојузниците во НАТО како Соединетите држави не биле консултирани.
Една земја за која е многу мала веројатноста да го признае е Иран, кој има многу претежно подземни следбеници на суфискиот ислам, вклучително и некои бекташи, но се смета себеси за чувар на шиитскиот ислам против хетеродоксните читања на верата.
„Иранците искрено се мојата последна мисла“, рече Рама, истакнувајќи дека Албанија ги прекина дипломатските односи со Иран во 2022 година, откако го поврзаа со сајбер напад врз албанската влада и банкарските мрежи.
Баба Монди долго време води кампања против екстремизмот.
Откако исламистичките милитанти убија 12 лица во нападот на францускиот сатиричен неделник Шарли Ебдо во 2015 година, лидерот на Бекташи отпатува во Париз заедно со Рама, премиерот, за да се приклучат на маршот против тероризмот.
Тој рече дека на новата бекташка држава можеби и треба мала разузнавачка служба „бидејќи и ние имаме непријатели“, но нема да има војска, граничари или судови.
Сè уште треба да се разработат деталите како што се кој ќе ги исполнува условите за пасоши, додаде тој, но бојата на пасошот е решена: зелена, важна боја во исламот.
Албанија дозволува двојно државјанство.
Посветена на смирување наместо поттикнување на тензиите, новата држава веќе се заколнала спроти проклетството на многу нации - територијалната амбиција.
Баба Монди ветува дека нема да прави никаков обид да ја прошири својата територија со преземање на земјиштето што некогаш Бектешите го држеле во албанскиот главен град.
Комплексот во Тирана, кој првично зафаќа речиси 90 хектари, се намали за две третини откако поранешниот албански комунистички диктатор, Енвер Хоџа, ја забрани секоја религија во 1967 година и неговата влада почна да гради магацини на територијата на Бекташите во главниот град.
По распадот на комунизмот во 1991 година, Бекташите изгубија уште повеќе земја кога приватните развивачи изградија домови на работ на комплексот без дозвола.
Еди Рама наведува дека границите на предложената бекташика држава ќе бидат дефинирани со она што го има сектата: „Она што беше запленето не е дел од тоа“, наведува тој. Расправиите околу сопственоста на имотот, рече тој, само ќе ја поткопа целта на државата како „модел на соживот“.
„Ова не е имотно прашање, туку духовно прашање“, рече тој.
Баба Монди, од своја страна, го прогласи планот за државност за „чудо“ и изрази надеж дека Соединетите Држави и другите западни сили ќе го признаат суверенитетот на неговата држава доколку Парламентот го одобри планот на премиерот.
„Ние заслужуваме држава“, рече тој, „Ние сме единствените во светот кои ја кажуваат вистината за исламот“ и „не мешајте ја со политиката“.
Колку бекташи верници има во светот е нејасно, па дури и нивниот број во Албанија е предмет на многу различни проценки, кои се движат од само неколку проценти од населението во земјата од помалку од три милиони - до многукратно.
Баба Монди наведува дека околу половина од вкупното население биле бекташи, а останатите се сунити, католици, православни христијани и евангелски христијани. Тоа е речиси сигурно претерување, но го одразува широко распространето гледиште за сектата, дури и меѓу некои христијани, како национална религија на Албанија.
Во Крује, град северно од главниот град, каде што се наоѓа замокот користен во 15 век од Скендербег, албанскиот национален херој Исмет Качиу, пензиониран учител од редот на Бектеши, рече дека не слушнал за плановите на Еди Рама да и даде на сектата “Суверенитет во стилот на Ватикан“ над локацијата во Тирана.
Но, тој рече за време на посетата на светилиштето на Бекташи во близина на замокот на Скендербег, ќе биде пресреќен ако тоа се случи.
Тоа, рече тој, ќе помогне помладите Албанци, вклучително и неговите четири деца, кои работат во Италија, да не се оддалечат од својата вера и од својата земја.
Нури Цени, 79-годишен бекташки историчар, ја поздрави понудата за државност како „огромно важен подарок“ кој не само што ќе го зајакне толерантниот ислам во Албанија, туку и ќе помогне да се шири „нашата порака за мирен соживот без разлика на религија или раса“.
„Ние сме против сите форми на екстремизам кои денес се толку опасни“, додаде тој.
Еди Рама признава дека создавањето на суверена исламска држава во Тирана ќе потрае.
„Можеби сите ќе кажат: „Овој човек е луд“, рече тој.
Но, додава: „Тоа го кажаа многу пати досега. Не ми е гајле. Најважната работа, лудо или не, е да се бориме за добро“.
<b><i>(Vecer.mk <a href="https://www.nytimes.com/2024/09/21/world/europe/albania-tirana-muslim-state-bektashi.html">VIA)</a></i></b>
