Ова ја одбележа економијата во 2024 година: СЕ ЧЕКА ТРАМП, ОДЛИЧНА ЕРА ЗА ЗЛАТОТО И БИТКОИНОТ

Во 2024 година светската економија беше обележана со бавен глобален економски раст со зголемени геополитички поделби, извонреден скок на вредноста на златото и биткоинот проследен со пад на цената на нафтата, како и победата на Доналд Трамп на изборите во САД.

Победата на Доналд Трамп на изборите во Соединетите Американски Држави може да доведе до враќање на ерата на протекционизмот и трговската војна со Кина.

Во својата сегашна прогноза, Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) очекува глобалниот економски раст да се забави од 3,3 отсто во 2023 година на 3,2 отсто во 2024 и 2025 година.

За пет години, глобалниот раст треба да биде 3,1 отсто, што според ММФ претставува просечен учинок во споредба со просекот пред пандемијата на коронавирус.

Економскиот раст на развиените економии ќе се забрза од 1,7 отсто во 2023 година на по 1,8 отсто во 2024 и 2025 година, истакнува организацијата од Вашингтон.

На глобалната економија сè уште и се заканува фрагментација и континуирана поделба на спротивставени блокови, а директорката на Меѓународниот монетарен фонд Кристалина Георгиева и шефот на Светската банка Ајај Банга неколкупати предупредуваа за опасноста од овој тренд.

Војната во Украина влезе во третата година и продолжи значително да влијае на светската економија, но по изборот на Доналд Трамп за претседател на Соединетите Американски Држави, веројатноста за постигнување договор што ќе доведе до прекин на конфликтот е се зголемува.

Западните санкции против Русија се интензивираа и Москва беше принудена да се бори со падот на државните приходи од нафта и гас што ја разниша рубљата во текот на годината.

Централната банка на Русија (БР) реагираше со зголемување на референтната каматна стапка на 21 отсто, а руската економија досега успеа делумно да се прилагоди на условите на санкциите и покрај релативно високата инфлација.

Европската централна банка во јуни започна циклус на намалување на каматните стапки, така што каматната стапка на депозитите постепено се намалуваше од четири отсто за 25 базични поени, а во декември, по четири намалувања, падна на три отсто. Каматната стапка на главните операции за рефинансирање во еврозоната на крајот на 2024 година е 3,15 отсто, а каматната стапка на граничната кредитна линија е 3,4 отсто.

Инфлацијата во еврозоната постепено падна од 2,8 отсто во јануари на 1,7 отсто во септември, но потоа повторно почна да расте за да достигне 2,2 отсто во ноември.

Европската централна банка очекува економски раст на еврозоната во 2024 година од 0,7 отсто и забрзување до 1,1 отсто во 2025 година и до 1,4 отсто во 2026 година.

Германија и Франција, двете најголеми економии во еврозоната, не успеаја да ја поттикнат европската економија, пред се поради проблемите во производствениот сектор и политичката нестабилност.

Во декемвриската прогноза Бундесбанк објави дека економскиот раст на Германија годинава повторно ќе биде негативен и ќе изнесува минус 0,2 отсто.

Според сегашната прогноза, германската економија следната година ќе порасне за скромни 0,2 отсто и благо ќе забрза до 0,8 отсто во 2026 година и 0,9 отсто во 2027 година.

Германската економија не само што се бори со постојани економски пречки, туку и со структурни проблеми, објави во таа прилика претседателот на Бундесбанк Јоаким Нагел.

Како што е наведено, германската индустрија е извозно ориентирана и под притисок да се прилагоди на промените како што се повисоките цени на енергијата, транзицијата кон јаглеродно неутрална економија или стареењето на населението.

Покрај тоа, германските компании се повеќе се соочуваат со протекционистички тенденции и зголемена конкуренција од земјите во развој на глобалните пазари, а Кина зазеде значителен пазарен удел во секторите како што се автомобилската и хемиската индустрија, како и механичкото инженерство, кои се особено важни за Германија.

Франција имаше година исполнета со политичка неизвесност, бидејќи претседателот Емануел Макрон неочекувано свика предвремени парламентарни избори за крајот на јуни и почетокот на јуни за да се реши кризата во земјата, но наместо тоа ја продлабочи.

Победничкиот Нов народен фронт (НПФ) не ја доби довербата на Макрон за формирање влада, а новата француска влада, која вети драстични буџетски кратења за намалување на дефицитот, падна по само три месеци.

Во септември, американската централна банка FED ја намали референтната каматна стапка за прв пат по 14 месеци, за значителни 50 базични поени, за да го продолжи циклусот на намалувања во ноември и декември, кога каматните стапки беа намалени за по 25 базични поени и сега се во опсег од 4,25 до 4,5 проценти.

Кина, која долго време беше главниот мотор на светската економија, забележа една од помалку успешните години поради послабиот раст на домашната побарувачка и кризата во секторот на недвижности, но Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) смета дека Кина економијата ќе забележи раст од 4,8 отсто во 2024 година.

Според ММФ, Индија годинава ќе забележи исклучителен економски раст од седум отсто и ќе продолжи со слично темпо и во наредниот период.

Цените на златото се искачија на новото највисоко ниво од 2.790,07 долари во октомври, бидејќи инвеститорите и централните банки во многу земји бараа безбедно засолниште за капитал во време на економски и политички превирања.

Вредноста на златото падна дури во ноември по победата на Доналд Трамп на изборите во Соединетите Американски Држави и силниот раст на доларот.

Мерките што ги најави Трамп би можеле да ја зголемат инфлацијата, но и да го забават темпото на намалување на каматните стапки, што би го направило златото помалку привлечно како инвестиција.

Економистите генерално веруваат во негативна корелација помеѓу цените на златото и движењето на каматните стапки, односно цената на златото расте кога каматните стапки се пониски и обратно.

Изминатата година може да се нарече година на Биткоин. На почетокот на 2024 година, големите инвестициски банки добија право да создаваат фондови со кои се тргува преку размена (ETF) со биткоин како основна валута. Во март, вредноста на биткоинот, поттикната од овие случувања, се искачи на повеќе од 70.000 долари.

Нов силен импулс на раст следеше по победата на Доналд Трамп на претседателските избори во Соединетите Американски Држави.

Веста за триумфот на Трамп, кој во кампањата се претставуваше како голем поддржувач на индустријата за криптовалути, ја подигна вредноста на биткоинот најпрво на 90.000 долари, а подоцна и на новото историски максимум од 108.135 долари.

Аналитичарите генерално очекуваат политиките на новоизбраниот претседател на САД да доведат до понатамошен раст на вредноста на биткоинот во 2025 година.

Во изминатата година глобален пад има и на цените на енергенсите и суровините, како и на цените на земјоделските производи.

Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) во својот месечен извештај за декември објави дека понудата на нафта на светскиот пазар ќе ја надмине побарувачката за 1,4 милиони барели дневно (бпд) во 2025 година, доколку нафтениот картел ОПЕК го зголеми производството од април.

Според извештаите, вишокот на пазарот ќе се случи во 2025 година дури и ако земјите од картелот ОПЕК продолжат со доброволни ограничувања на производството на нафта и тој ќе изнесува 950.000 барели дневно, пренесува Ројтерс.

Вишокот на пазарот првенствено ќе биде последица на послабата побарувачка на нафта во Кина и постепеното преминување кон технологии кои се поеколошки во споредба со фосилните горива, што исто така предизвикува стагнација или дури и пад на цените на оваа енергија.

Климатскиот самит COP29 се одржа од 11 до 22 ноември во главниот град на Азербејџан, Баку, а на овој собир беше усвоен план за финансирање, според кој развиените земји до 2035 година треба да издвојуваат 300 милијарди долари годишно за борба против климатските промени и за помош на земјите во развој. кои се најмногу погодени од овие промени.

Земјите во развој рекоа дека таквата цел е недоволна и бараа најмалку 500 милијарди долари годишно, а критичарите предупредија дека конечниот договор не вклучува механизам за задолжителни придонеси од Кина и другите економии во развој.

Во финалниот текст се наведува дека финансирањето за климата ќе дојде и од јавни и од приватни извори и ги охрабрува доброволните прилози од земјите во развој, вклучително и Кина и земјите од Блискиот Исток.

Мултилатералните развојни банки, вклучително и Светската банка и Европската инвестициска банка, ветија дека ќе го зголемат кредитирањето поврзано со климата на 120 милијарди долари годишно за земјите со низок и среден приход, додека Азиската банка за развој најави 7,2 милијарди долари дополнителни инвестиции и адаптација на програми во вредност од 3,5 милијарди долари.

Уделот на електричните возила (ЕВ) на патиштата во светот расте со многу побавно темпо отколку што очекуваа производителите.

Најголемите производители на електрични возила како Tesla беа принудени неколку пати да ги намалат цените на нивните производи за да ги заинтересираат клиентите во жестоката конкуренција, но овие стимулации не го додадоа посакуваниот резултат.

Цената на литиумот падна за речиси 20 отсто од почетокот на 2024 година, а сè уште нема знаци дека оваа ситуација наскоро ќе се промени.

Развојот на вештачката интелигенција (ВИ) стана еден од клучните трендови во 2024 година, а некои автори истакнуваат дека новата технологија ја претвора научната фантастика во научен факт.

Во февруари, калифорниската компанија Open AI претстави нова и потенцијално револуционерна алатка Sora, која го претвора текстот во видеа, а во декември им овозможи на корисниците пристап до неа и креирање на сопствени снимки.

„Сора е способна да генерира сложени сцени со повеќе карактери, специфични типови на движење и точни детали за темата и заднината. Моделот разбира не само што барал корисникот, туку и како постојат работите во физичкиот свет“, се вели на веб-страницата на Опен за вештачка интелигенција. .

Принципот е прилично едноставен за корисниците, кои само треба да напишат „скрипта“ (т.н. промпт) и да ја остават Сора да работи, за да може технологијата да замени некои аниматори со послаб квалитет, но и да помогне при снимање филм.

Списокот на неодамнешните достигнувања на вештачката интелигенција е импресивен, како и нивните практични апликации. Вештачката интелигенција се користи за да се анализираат генетските состојби, да се подобри здравствената заштита, да се создаде ефикасност во производството и многу повеќе.

Комитетот за Нобеловата награда ја препозна важноста на вештачката интелигенција кога ја додели Нобеловата награда за физика на Џон Хопфилд и Џефри Хинтон „за фундаментални откритија и пронајдоци кои овозможуваат машинско учење користејќи вештачки невронски мрежи“.

Несомнено е дека вештачката интелигенција претставува огромен потенцијал за човештвото и дека развојот на оваа технологија наскоро ќе влијае на животот на се поголем број луѓе на планетата.

Оваа технологија бара големо количество енергија, што дополнително го поттикна интересот на компаниите за нуклеарните централи.