Додека се водат борбите меѓу Хезболах и Израел, а израелските сили продолжуваат со интензивните воздушни напади врз Либан, вклучително и врз центарот на Бејрут, неопходно е да се потсетиме на некои важни факти во поширокиот контекст на конфликтот, кој всушност траеше со децении, дури и пред да се создаде Хезболах.
<b>Во 1982 година,</b> во екот на катастрофалната 15-годишна граѓанска војна во Либан, израелските сили ги нападнаа либанските села и палестинските бегалски кампови со тенкови, воздушни напади и артилерија. Израел го опколи Бејрут и соработуваше со десничарските христијански либански милиции кои го извршија озлогласениот масакр на палестинските бегалци во Сабра и Шатила, убивајќи илјадници.
Во текот на тие години, Хезболах беше создаден како одговор на израелската окупација. Во овој контекст, може да се каже дека Израел го „создаде“ Хезболах, односно движењето на отпорот се појави како неопходен одговор не само на окупацијата на Либан туку и на застрашувачкиот масакр врз цивилното население.
<b>Масакрот во Сабра и Шатила</b> е еден од најтрагичните настани во поновата историја на Блискиот Исток.
Се случи помеѓу 16 и 18 септември 1982 година, во два палестински бегалски кампови, Сабра и Шатили, лоцирани западно од Бејрут. Либанските христијански милиции, познати како Фалангисти, поддржани од израелската армија, влегоа во камповите и во текот на три дена извршија масовни убиства на палестински бегалци, од кои повеќето беа жени, деца и стари лица. Според различни проценки, бројот на убиените варира од 700 до над 3.000 луѓе.
Масакрот уследи по израелската инвазија на Либан во јуни 1982 година, која Израел ја оправда со потребата да се уништат базите на Ослободителната организација на Палестина (ПЛО), која дејствуваше од Либан.
Откако израелските сили го зазедоа Западен Бејрут, ПЛО беше принудена да ги повлече своите борци од градот како дел од меѓународен договор, оставајќи ги бегалските кампови незаштитени. Иако израелската армија не беше директно вклучена во масакрот, таа беше одговорна да им дозволи на Фалангистите да влезат во камповите, а израелските сили поставија контролни пунктови околу камповите, спречувајќи ги бегалците да избегаат.
Многумина ќе се согласат дека ова претставува и нивна речиси целосна одговорност. Да, фашистичките Фалангисти убиваа цивили, но израелската војска ги пушти и чуваше прстен околу логорите за да не можат цивилите да избегаат.
Овој настан предизвика меѓународен гнев и осуда.
Израелската влада се соочи со обвинувања дека не само што знаела за масакрот, туку и дека дозволила да се случи, што доведе до внатрешно-политички превирања. По истрагата, израелската комисија Кахан заклучи дека израелскиот министер за одбрана Ариел Шарон има „директна одговорност“ за масакрот, што доведе до негова оставка од министерската функција. Апсолутно нема правда, знаејќи дека Шарон подоцна се врати со уште посилна позиција - тој беше премиер од 2001 до 2006 година.
Масакрот во Сабра и Шатила остана симбол на бруталноста кон палестинскиот народ, дополнително интензивирајќи ги конфликтите на Блискиот Исток и оставајќи длабоки трауми во колективната меморија на регионот.
<b>Кои се есктермистите од Фалнгата</b>
Фалангистите, познати и како Фаланга или либански христијански фаланги, биле десничарска христијанска милиција во Либан, основана во 1936 година. Фалангата била поврзана со маронитската христијанска заедница, која сочинувала значителен дел од либанското население. За време на либанската граѓанска војна, која траеше од 1975 до 1990 година, фалангистите одиграа клучна улога во конфликтите меѓу различните етнички и религиозни групи во земјата.
Причините поради кои фалангистите го извршија масакрот во Сабра и Шатила се поврзани со нивното долгогодишно непријателство кон Ослободителната организација на Палестина (ПЛО) и палестинските бегалци, кои ги сметаа за закана за христијанската доминација во Либан.
Да потсетиме дека по формирањето на Израел имаше масовен прогон на Палестинците од нивната земја, многу од нив завршија трајно во Либан, драстично менувајќи ја таа земја.
Пред масовното пристигнување на палестинските бегалци, Либан имаше христијанско мнозинство. На почетокот на 20 век, Либан беше признат како земја со релативно висок процент на христијанско население, особено во споредба со околните арапски држави.
За време на формирањето на Либан како посебен политички ентитет под француски мандат по Првата светска војна, христијаните беа мнозинство. Овој факт одигра клучна улога во политичката структура на земјата, каде што христијаните имаа водечки улоги во владата и општеството.
Според пописот од 1932 година, последниот официјален попис во Либан, христијаните сочинуваа околу 51% од населението, додека муслиманите сочинуваат околу 49%. Но, за време и по 1948 година, кога беше основан Израел, брановите бегалци дополнително го зголемија бројот на муслимани во Либан.
<b>Израел ги протерува Палестинците во Либан и генерира граѓанска војна</b>
До 1970-тите, демографската слика на Либан значително се промени. Доаѓањето на палестинските бегалци, кои главно беа муслимани, ја дестабилизираше кревката рамнотежа меѓу верските заедници.
Додека Маронитите и другите христијански заедници продолжија да одржуваат доминантна политичка позиција, муслиманското население, вклучувајќи ги сунитите, шиитите и Друзите, значително се зголеми. Оваа демографска промена, заедно со политичките, социјалните и економските тензии, придонесе за избувнувањето на либанската граѓанска војна во 1975 година.
Иако нема официјални податоци поради немањето попис, проценките сугерираат дека за време и по војната, христијаните станале малцинство во земјата, со удел во населението под 40%, додека муслиманските заедници станале мнозинство.
Палестинската ПЛО, која се бореше против израелската окупација на Палестина, исто така стана важен фактор во либанската граѓанска војна, бидејќи палестинските борци често ја користеа либанската територија за да извршат напади против Израел. Фалангистите ги гледаа Палестинците како дестабилизирачки фактор кој го загрозува нивното политичко влијание во земјата, што, како што се очекуваше, дополнително ги влоши тензиите меѓу различните заедници во Либан.
Фалангите решија да застанат на страната на Израел поради заедничкиот интерес во борбата против ПЛО и Палестинците.
За време на инвазијата на Либан во 1982 година, Израел бараше локални сојузници за да се спротивстави на ПЛО и да го зајакне своето влијание во регионот. Во исто време, Фалангистите видоа можност да ја зајакнат својата позиција во граѓанската војна со израелска поддршка и да го елиминираат палестинското влијание во Либан. Овој прагматичен сојуз заснован на заеднички непријател доведе до нивна соработка со израелската армија, што кулминираше со страшниот масакр во Сабра и Шатила.
Исто така, атентатот на Башир Гемајел, водачот на фалангистите и избран претседател на Либан, неколку дена пред масакрот, дополнително ги поттикна одмаздничките мотиви кај фалангистите, што резултираше со брутални напади врз палестинските цивили во бегалските кампови.
<b>По Палестина Израел окупира и дел од Либан</b>
Од 1985 до 2000 година, Израел окупираше голем дел од јужен Либан.
Во овој период, израелската војска ја поддржуваше јужнолибанската армија (СЛА) која затвора либански и палестински дисиденти во озлогласениот затвор Киам, кој функционираше под израелска заштита. Амнести интернешенел и други организации за човекови права документираа систематска тортура во затворот Киам.
Израел ја оправда својата брутална окупација со тврдењето дека му е потребна „тампон зона“ за безбедност, што - дали е изненадување - е истото тврдење што го користи денес за да ги оправда своите напади врз јужен Либан.
<b>Појавата на Хезболах поддржана од Израел</b>
Иако Хезболах се појави како движење на воен отпор во тие години, организацијата игра многу поголема улога во либанското општество.
Хезболах почна да учествува на избори по завршувањето на граѓанската војна и денес е една од најголемите партии во земјата. Исто така, водеа широка мрежа на социјални услуги, вклучувајќи болници и училишта, и обезбедува поддршка на семејствата на загинатите во војната, и беа вклучени во реконструкцијата на земјата по повлекувањето на Израел од јужен Либан во 2000 година.
Хезболах го има и во болниците, кога Израел детонираше стотици пејџери и радио телефони деновиве, меѓу погодените имаше медицински, образовен и друг невоен персонал.
Во 2006 година Израел повторно го нападна Либан.
Тој напад, кој Израел го ескалира по кратка размена на ракетни напади на границата, траеше 34 дена, при што загинаа повеќе од 1.000 либански цивили и беше уништена цивилната инфраструктура.
Како што подоцна рече еден израелски офицер - „она што го направивме беше лудо и монструозно, покривавме цели градови со касетни бомби“. Во јужниот дел на Либан низ годините останаа неексплодирани убојни средства, што претставува голема опасност за жителите, особено за децата.
Да споменеме дека војната меѓу Израел и Либан во 2006 година се водеше истовремено со првиот голем израелски напад врз Газа по повлекувањето.
Она на што сме сведоци денес е веќе поразорно (секако во Газа, но се чини дека Израел сака да уништи делови од Либан исто како Газа) и претставува континуитет на конфликти кои траат со децении. Меѓутоа, овојпат постои многу поголема опасност војната да се прошири на многу поголема површина.
Вецер.мк/ <a href="https://www.advance.hr/tekst/libanon-kroz-brutalna-desetljeca-nestankom-palestine-nestao-je-i-vecinski-krscanski-libanon-a-izraelska-okupacija-i-strasan-masakr-u-sabri-i-shatilli-u-savezu-s-lokalnim-fasistima-stvorio-je-i-hezbollah-i-sukob-bez-kraja/">Адванс</a>
