Југославија се руши. Симболот на поранешната држава - истоимениот легендарен хотел на кејот на Земун во Белград, ќе се претвори во прав и пепел. Откако пропаднатата компанија Danube Riversade го продаде на јавно наддавање на MV Investments за 27 милиони евра, познатиот хотел кон крајот на летото почна да се празни и урива.
Прво беше срушена фонтаната пред Југославија, потоа се испразни просторот и се руши постојниот објект. На тоа место ќе се изградат две деловни и станбени кули и еден помал луксузен хотел, кој по изглед и големина не е ни сличен на поранешна Југославија.
Хотелот Југославија е дел од хрватското архитектонско наследство - го дизајнираше познатиот Лавослав Хорват - авторот на најголемите градежни зафати во регионот и на неколку објекти кои сè уште го симболизираат главниот град на Србија.
“Требаше да се зачува архитектурата на белградскиот хотел Југославија и да се прилагоди на денешното време. и неговите потреби преку конзерваторско прифатливи процедури за реконструкција, но инвеститорите и проектантите треба да се имаат „подредено“ на пронајденото добро. Затоа што навистина беше добро за градот, за областа“, вели д-р Зринка Паладино, позната архитектка која долги години во својата научна работа се занимава со работата на Хорват.
“Не знам зошто не беше индивидуално заштитена како културно богатство или споменик на културата, како што се нарекуваат културните добра во Србија, но претпоставувам дека колегите конзерватори во Србија се соочуваат со проблеми слични на оние со кои се борат и хрватските конзерватори и дека нивното дејствување е исто така често ограничено од политички и други притисоци“.
<b>Изградбата започна веднаш по Втората светска војна</b>
Изградбата на хотел Југославија започна далечната 1948 година, кога проектот на Институтот за архитектонско дизајнирање од Загреб го освои првото место на јавен тендер. Градежните компании и младинските бригади кои го градеа Нов Белград, во текот на работната акција дванаесет дена ја бетонираа армирано-бетонската плоча како темел на новиот луксузен хотел.
Сепак, бумот беше краткотраен - една година подоцна изградбата беше прекината поради лошите економски услови.
До хотел Југославија, во истиот дел на Нов Белград, подоцна е изградена зградата на Сојузот на комунистите на Југославија и зградата на владата или Сојузниот извршен совет, кој подоцна се нарекува Палата на федерацијата, а денес се нарекува Палата Србија.
Постојат некои противречности поврзани со самиот проект. Една од нив е како изградбата на хотелот ја поттикнал дури во 1961 година етиопскиот император Хаиле Селасие, кој на Првата конференција на неврзаните земји на Јосип Броз Тито му рекол дека Белград нема репрезентативен хотел, но оваа информација на демантира времето на изведба на работите.
Друга контроверзност е промената на проектот - проектот на Казимир Остроговиќ, Младен Каузлариќ и Лавослав Хорват кој победил на конкурсот во 1947 година, но тој не бил спроведен.
„Хотел Југославија, како значително поголем и програмски различен објект на сосема друга локација, го дизајнираше Лавослав Хорват. Тој направи извршен проект за хотел со површина од 45.000 квадратни метри, чија изградба започна во 1948 година и главно се реализираше од 1955 до 1967 година.“; објаснува д-р. Паладино.
<b>Отворен во 1969 година</b>
Хотелот Југославија, симбол на поранешната држава и едно од најзначајните дела на Лавослав Хорват кои припаѓаат на хрватското архитектонско наследство, беше отворен на 31 јули 1969 година. Јавноста и бројните странски гости го доживеаа како луксузна оаза во сивилото на Белград.
Хотелот беше украсен со уметнички слики, храната се служеше со позлатен и сребрен прибор за јадење и украсени чинии.
До 2010 година, на таванот на една од неговите сали беше најголемиот лустер во светот направен од четириесет илјади кристали Сваровски и пет илјади светилки. Наводно му бил дадена на маршалот Тито од либискиот диктатор Моамер Гадафи.
„Подовите во внатрешноста се обложени со мермер, сервисните делови со керамичка, терацо или цементна глазура, ѕидовите на репрезентативните простори се претежно покриени со скапи тапети, дрво или мермер, а ѕидовите на просториите и комуникацијата со кадифе, најлуксузното ткиво од тоа време.
Некои сегменти од ентериерот конечно беа завршени според проектите на белградските архитекти.
Во времето на отворањето во 1969 година, хотел Југославија беше најголемиот и најмодерен хотел во СФРЈ.
<b>Во него престојувале Кралицата Елизабета, Ричард Никсон, Џими Картер...</b>
Хотел Југославија имаше познати гости од светот на политиката, забавата и спортот и беше дел од протоколот на тогашниот претседател на државата. Во него престојувале Кралицата Елизабета Втора, Ричард Никсон, Џими Картер, У Тант, Вили Брант, Нил Армстронг, Мајкл Колинс, Баз Олдрин, белгиските и холандските кралски семејства, Луис Ечеверрија, Махариши Махеш Јоги, Тина Тарнер и многу други спортисти и уметници.
Песната на Бајага Хотел Југославија од 2021 година, која вели „Да се сеќаваме на хотелот Југославија и местото на таа наша средба“, навистина може да ја паметат многумина.
Од астронаутите на Аполо 11 до холандската кралица Јулијана и нејзиниот сопруг Бернхард, кој организираше прием во Титова чест, на учесниците на конференцијата на четириесет работнички партии од 29 европски земји одржана во 1975 година.
<b>НАТО го погоди во 1999 година со три проектили</b>
Хотелот Југославија беше уништен во бомбардирањето на НАТО на Белград во 1999 година. На почетокот на мај 1999 година беше погоден со три проектили кои го урната анексот и северното крило на хотелот, додека западното крило беше оштетено.
Реновирањето започна во октомври 1999 година, но беше само делумно. Дел од хотелот е поправен само за да не се урне.
Сепак, тој беше отворен на 31 декември 1999 година за новогодишната прослава и беше отворен до 2006 година. Следуваше пауза до 2013 година, кога повторно беше отворен дел од хотелот, но без луксуз каков што го красеше еден од најлуксузните хотели во поранешната земја.
Денешните инвеститори во легендарниот хотел - кој моментално се урива - најавуваат полуксузна зграда.
„Иинтересите се интереси и како такви не познаваат граници“. Јасно е дека секој пат „бара свое“, но проблемот е што ние сме учесници во полоши времиња од наследените и што нашите постапки им се закануваат или целосно ги уништуваат просториите означени со вредноста на наследството.
“Од какви било поразителни причини биле прекршени тие вредности, со промислени и внимателни постапки, можно е да се врати нивниот првобитен сјај, а тоа треба да се обезбеди во случај на најистакнатите достигнувања од сите историски периоди.
Не е сè за заштита, но важно е да се проценат најважните предмети од нивните дела и внимателно да се грижат за нив. Најлесно е да се урне“, коментира д-р Зринка Паладино и додава:
„За жал, не недостига ароганција и глупост зачинети со разни погодности, но вредните простори треба да се поштедат од таквата погубност. Без квалитетни просторни решенија нема квалитет на живот, но за жал за ова стануваме свесни дури кога неповратно уништуваме се. Сигурно има многу слободен простор за изградба на современи достигнувања, без уништување на вредните наследени слоеви. Таквата практика го води патот назад“.
