Во време на омраза и страв, Николас Винтон го ризикувал својот живот за да ги спаси животите на невините. Околу 6.000 луѓе ширум светот со нетрпение го живеат денешниот ден само поради овој храбар човек. Неговата хуманост е инспирација, но и обврска за сите нас.
Не знаејќи ја вистинската причина, тој се согласил да биде гостин во британска телевизиска емисија на Би-би-си. Бизнисмен со завидна кариера, во 1988 година, тој навистина има што да ја научи јавноста. Тој сметал дека банкарството, кое го држи во малиот прст, ќе биде централна тема на интервјуто. Сепак, водителката направи нешто што го расплака. Таа одеднаш праша дали има некој во публиката кој му го должи животот на Николас Винтон. Кога сите присутни станаа, му стана јасно за што се работи: неговото „семејство“ конечно доби можност да му оддаде почит.
Тој им даде живот и слобода на децата
Овој скромен човек никогаш не сакал да зборува за фактот дека тој е оној кој успеал да им даде нов живот. Винтон, кога никој не го обврзал на опасен потфат и покрај германската решеност да уништи секој што носи Давидова ѕвезда или им помага на Евреите, во текот на 1939 година, во осум мисии за евакуација, успеал да испрати 669 невини деца од Прага со воз низ четири земји до згрижувачки семејства во Велика Британија. Тој ги спасил од концентрациони логори и сигурна смрт, некои се уште се живи денес, а има близу шест илјади нивни наследници, расфрлани низ целиот свет.
Бидејќи чесноста и храброста во повеќето случаи подразбираат и скромност, Винтон никогаш не зборувал за своите заслуги. Сметал дека нема со што да се гордее бидејќи речиси сите деца останале без родители, што го истражувал детално по Втората светска војна, но и дека за време на самата војна, други хуманисти направиле повеќе за децата од Чешка, во уште поопасни услови. И веројатно ќе ја однесел тајната во гроб доколку неговата сопруга Грета, во 1988 година, случајно не пронајдеше белешки на таванот со список и фотографии од сите деца на кои им помогнал.
Почитувајќи ја желбата на нејзиниот сопруг да не зборува јавно, таа сепак сакаше да открие што се случило со децата кои стигнале во Британија. Таа испраќала писма до адресите на семејствата каде што биле сместени. Многу брзо, голем број луѓе излегоа да ја искажат својата благодарност кон човекот чие име не го знаеја дотогаш, а на кого му должеа сè: живот и слобода. Листата на Винтон брзо стана јавна, историчарката на холокаустот Елизабет Максвел ги информираше медиумите и државниците за неверојатниот потфат.
Повеќе од трогателната средба во студиото на Би-би-си е само мал одраз на она што го направи овој прекрасен човек, не само за децата што ги спаси од сигурна смрт, туку и за илјадници други. И не мораше. Во 1938 година, младиот агент на Лондонската берза и експерт за недвижности имал сосема различни планови. Работел во Хамбург, Берлин, Париз, живеел во Лондон, се забавувал и веќе се гледал себеси како скија во Швајцарија. Нацистичка Германија изгледала далеку.
Тој не се двоумел
Но, кога добил писмо од својот пријател Мајкл Блејк од Британскиот комитет за помош на бегалците од Чехословачка, тој не се двоумел ‒ се упатил кон Прага. Тој се уверил дека еврејските деца живеат под теророт на нацистичкиот протекторат и веднаш започнал борба на два фронта: направил сè за да ги убеди тогашните власти да дозволат емиграција на децата, со потпис на родителите, а Германците да издаваат дозволи за транзит на возови, по траса долга 1.200 км низ Германија и Холандија. Кога морал, фалсификувал и документи. Исто така, било тешка задача да им се обезбеди сместување, малкумина во Европа во тоа време биле подготвени да ги пречекаат еврејските деца во своите домови. Британците го обелиле образот, морал да им обезбеди документи и 50 фунти за секое дете во случај да биде вратено во татковината.
Овој чесен и храбар човек запишувал информации за децата и нивните семејства со надеж дека еден ден ќе се соединат, но неговите најлоши стравови се оствариле. Пеколот на војната не го дозволил тоа. Тој успеал да спаси 669 деца, целиот свој живот страдал што 250 од нив, кои требало да ја напуштат Прага во септември 1939 година, не биле транспортирани бидејќи започнала светската трагедија. Хитлер ја нападна Полска.
Доброто секогаш остава трага
‒ Видов само некои од тие деца на станицата во Ливерпул. Ви благодарам што сте овде ‒ изјави Винтон за Би-би-си.
Преживеаните и нивните наследници имаат само зборови на огромна благодарност за нивниот втор татко, кој почина мирно во сон на 1 јули 2015 година на 106-годишна возраст. Постојат улици и училишта именувани по него, споменици, а планета откриена од чешки астрономи е именувана по него. Неговата неверојатна хумана приказна сè уште денес инспирира и охрабрува многумина да го сторат истото на сè позагреаната планета. Добро е што придонесот на поединецот во борбата за поголемо добро секогаш остава трага.
Најхрабрите се најскромни
‒ Имав појасна слика од другите, секако појасна од европските политичари, за тоа што се случува во Германија. Во тоа време работев со бегалци, тие беа свесни дека животите на луѓето се во опасност. Им благодарам на луѓето од Велика Британија кои ги примија децата, на Чесите кои ги ризикуваа своите животи за безбедно да ги спасат. Имав среќа што бев на вистинското место во вистинско време ‒ рече тогаш Николас.
За спомен
Во мај 2017 година, децата спасени од нацистичките концентрациони логори од страна на Сер Николас Винтон открија споменик на главната железничка станица во Прага. Како знак на сеќавање на нивните родители, од кои повеќето загинале за време на Холокаустот, споменикот „Збогум“ е реплика на врата од воз од 1939 година, со детски раце од едната и раце на родителите од другата страна. Бидејќи сè уште се живи денес, тие имаат бројни наследници.
Прашината на заборавот конечно се крена
Во октомври 2014 година, Винтон го доби највисокото државно одликување ‒ Орден на Белиот лав ‒ од претседателот на Чешката Република, Милош Земан, во замокот Храдчани во Прага.
‒ Срам ми е што орденот пристигнува доцна, но подобро доцна отколку никогаш. Ќе доделам уште многу одликувања, ниту едно од нив нема да ме исполни со таква понизност како ова ‒ му рече претседателот на Чешката Република на Винтон. Тој претходно добил благороднички орден од британската кралица Елизабета.
