Престолнината на Црна Гора, Цетиње, по две и пол години повторно е обвиена во црно. Дванаесет убиени и четворица тешко ранети е епилогот од уште едно, претходно, пукање во Цетиње, кое се случи две и пол години по масакрот што во главниот град на Црна Гора го изврши Вук Бориловиќ (34) од Цетиње, кога уби 10 лица, меѓу кои две деца. и ранил шестмина сограѓани.
Вук Бориловиќ најпрво ги убил станари во својата куќа во населбата Медовина на Цетиње на 12 август 2022 година во попладневните часови, а потоа излегол на улица и продолжил по случаен избор да пука во минувачи.
Жртвите се: браќата Марко (7) и Машан (11) и нивната мајка Наташа Мартиновиќ (35), Рајко Дрецун (56), родителите на Дрецун, Даница (74) и Димитрије (81), сестрите Александра (52) и Данијела Радуновиќ ( 51), Горан Ѓуришиќ (54) и Милан Мартиновиќ (37). Повредени се Филип Ѓурковиќ, Александар Дрецун, Славица Звичер, Милева Рамадановиќ, Даринка Челебиќ и полицаецот Љубиша Максимовиќ.
По интервенција на полицијата, Бориловиќ е убиен во размената на оган. Околностите за неговата смрт остануваат под истрага, со шпекулации дали бил застрелан од полиција или од негов сограѓанин.
Токму овој бездушен чин иницираше сомневања дека ова не е само случаен чин на помрачен ум, туку дека можеби станува збор за подлабока кавга. Посебно што <b>Мартиновиќи</b> не се било кое цетинско семејство за <b>Бориловиќите</b>. Напротив, двете фамилии потекнуваат од истото племе Бајиче, од селото Горнич.
По овие убиства медиумите спомнуваа опасност од крвна одмазда. Срѓан Кораќ, началник на полициското одделение за сузбивање крвни деликти изјави дека ќе бидат преземени сите мерки за безбедност на семејството, за кое изјави дека „не може да биде одговорно за извршеното злосторство“.
„Очекувам ова да го разберат сите граѓани на Цетиње и семејствата на загинатите. Сите ја разбираме нивната тага и болка, но мораме да бидеме разумни и свесни дека тие не се одговорни за злосторството. Семејството е на безбедно и надлежните власти немаат информации што би укажувале дека ќе има крвна одмазда“, изјави Кораќ.
Куќата на убиецот Бориловиќ, по настанот, е запалена од непознати сторители.
<b>Две ипол години потоа, нов масакр во Цетиње. Овојпат, 12 жртви.</b>
Големото злосторство што се случи на самиот почеток на 2025 година, односно на 1 јануари во Цетиње, кога Ацо Мартиновиќ уби 12 лица, меѓу кои и две момчиња, продолжува да ја шокира јавноста и регионот. Со ова страшно злосторство повторно се отвора прашањето за крвната одмазда, поточно кога се појавила, зошто и дали има други, побезболни начини да се преболат саканите.
Цетиње, град со само 14.000 жители, е место на кое има најмногу вакви масовни убиства или крвни одмазди гледано по глава на жител.
Од Втората светска војна, во <b>Црна Гора се забележани повеќе масовни убиства, крвни одмазди, во некои случаи едноставно неразбирливи по суровоста и бројноста за така мала држава</b>..
На почетокот на јуни 1992 година, во селото Пушоњски кај Пљевља, младиот човек <b>Коста Дамјановиќ</b>, кој имал само 22 години, брутално <b>убил девет соседи </b>и неколкумина биле ранети. Под страв од крвна одмазда семејството на Коста Дамјановиќ потоа се иселило од селото, а недолго потоа нивната куќа изгорела една ноќ во пожар...
Само половина година подоцна, во февруари 1993 година, четиринаесетгодишниот <b>Момчило Церовиќ</b> од Чокрли кај Бијело Поље ги убил таткото Млаѓен (45), мајката Милева (43), братот Мило (20), братучедот Јован Трунтиќ, кој немал ни три години, и бабата Митра (70). Момчило потоа си пукал во главата со автоматска пушка, потпирајќи ја на подот.
Останува мистерија зошто четиринаесетгодишникот го убил своето семејство кое мирно се подготвувало за спиење.
Во ноември 1993 година, во Бијело Поље, убиени се Вуксан Шошиќ (42), вработен во Стоковната куќа „Белград“ во овој град, неговата сопруга Славица (40), дактилографка во Основниот суд и нивните две деца Татјана (12) и Милосав Шошиќ, кој имал само осум години. Само единаесетгодишниот Владан го преживеа масакрот. Како што се дознава, семејството Шошиќ го убил нивниот близок роднина <b>Ново Шошиќ</b> (44), работник на Црноморскиот пат.
Ново Шошиќ кој таа вечер престојувал кај своите роднини кои го пречекале со ракија и кафе. По разговорот, во моментот кога Вуксан му ја пружил раката во знак на поздрав, Ново силно го стегнал, го повлекол кон себе и неколку пати му го забил ловечкиот нож во градите, кој претходно го подготвувал и го сокрил во ракавот. Славица се обидела да му помогне на сопругот, но и таа била пречекана со нож. Шошиќ потоа извадил пиштол и пукал кон ранетиот роднина и неговата сопруга, со што го потврдил убиството.
Тој упатил три куршуми кон малиот Владан, но го промашил. Потоа влетал во детската соба, а откако ставил нов шаржер почнал да пука кон Татјана и Милосав. Малата Татјана, судејќи по повредите, со голи раце го одбранила својот и животот на својот брат.
Во 1965 година, за време на снежна бура, семејството Новаковиќ, четворица од нив, било ликвидирани во Сутомор. Петко Новаковиќ (55), неговата мајка Анѓа (85) биле убиени со тап предмет Телата на ќерките на Петко, Вера (13) и Веселинка (8) биле пронајдени подоцна, во грмушките зад локалниот хотел, во напредна фаза. на распаѓање. <b>Злосторството никогаш не беше разрешено</b>, истрагата, како што пишуваа тогаш медиумите, отиде во две насоки - првата е наводна одмазда поврзана со Втората светска војна, втората е нерасчистена поврзана со некои семејни пријатели.
Нова година во Црна Гора памти уште едно масовно убиство. На 31 декември 2005 година, беше убиено петчленото семејство Рогановиќ од Херцег Нови. Соседот <b>Милан Зековиќ</b> ги убил Славољуб (41) и неговата сопруга Славка (42) Рогановиќ, а потоа и нивните синови Марко (8), Срѓан (10) и Жељко (12).
Убиецот го повикал Славољуб во неговиот дом да му ја поправи славината, кога несреќниот влегол во бањата Зековиќ му пришол одзади и со пиштол „берета“ го застрелал во задниот дел од главата. По убиството во неговата куќа, Зековиќ упаднал во куќата на Рогановиќ и ги застрелал Славка и нејзиниот син Срѓан. Потоа со нож го убил Марко, а потоа и Жељко. Забележано е дека момчињата имаат десетици убоди по телото, истрагата покажа дека Зековиќ го избодел малиот Жељко 27 пати.
Повеќекратни убиства се случија и на 30 април 2012 година во селото Риека Марсеница, меѓу Беранe и Андријевица. Поранешниот полицаец и поранешен зет на семејството Отовиќ, <b>Славко Миловиќ</b> од Андријевица, веројатно долго време имал пеколен план во главата да изврши закани и да ги убие родителите и фамилијата на својата сопруга. Епилогот е познат - четворица загинати и еден ранет.
Славко ги убил свекорот Слободан (66), свекрвата Даница (64) и деверот Зоран. Го ранил другиот девер Жељко, но не го убил бидејќи останал без муниција. После тоа, пред полициска заседа се разнел себе со рачна бомба.
Кога <b>Никола Калуѓеровиќ,</b> кого весниците го нарекоа најпознатиот крвен одмазник во тогашна Југославија, тргна на вечното патување под Орлови Крш, во градот на кратките шеги и уште пократките фитили, тој не се посрами пред себе, но и покрај тоа делото го понесе со себе.
Убиец заради крвна одмазда убеден дека морал да ги изврши социјалните и родителските обврски. Со неговото заминување, исто како и со неговиот живот од 1987 година, тој и лично зборувал јавно со приказната за крвната одмазда. Шокантно е како крвната одмазда, чин на планирано ладнокрвно убиство, се уште постои на овие простори.
Eден од најкрвавите примери na крвна одмазда доаѓа токму од Цетиње и е поврзан со семејствата Калуѓеровиќ, Поповиќ и Грдиниќ.
Никола Калуѓеровиќ година и пол откако го загубил синот единец Жељко на суров начин, како што се одмаздил убивајќи го својот братот на убиецот. Во 1987 година тој го подмирил долгот крвно, но никогаш не нашол мир и си ставил крај на животот три децении откако му се одмаздил за синот.
И братот на Никола, вујкото на убиениот млад човек, е убиен од одмазда. Кога бил помал ја убил Периша Поповиќ. Прво таткото на Периша се обидел да го одмазди, но промашил, па завршил во затвор, каде умрел братот на Периша и останал само еден Поповиќ, сите мислеле дека се откажал, но тој го убил братот на Никола. 25 години по убиството?!
Долго го следел убиениот, патувал по него низ Југославија, во Италија, во една прилика тргнал да го убие но го нашол со девојка и откако разбрал која е таа го посетил нејзиниот татко со опомена да се тргне од него за да не настрада...
За таа крвна одмазда бил осуден на 20 години, тоа било прво судење за убиство кое директно е пренесувано во програмата на тогашната југословенска телевизија, иако не одлежал половина од таа казна, бидејќи бил помилуван. Она што е особено карактеристично во овој случај е фактот што никој не се обидел да го одврати од тоа иако сите во фамилијата знаеле што прави туку напротив, луѓето му носеле многу оружје “да му се најде“.
„Што се однесува до мене“, изјавил Никола потресено и гласно, како да го мери секој збор неколку пати, „никогаш не можев да поминам и да одам по таа улица, да одам на гробот на син ми, да не му се одмаздував. Бев потценет човек“, рекол Калуѓеровиќ, по двојното убиство и судењето.
Прославениот црногорски и српски актер <b>Жарко Лаушевиќ</b> е роден во Цетиње. Неговиот живот, освен актерството, го обележи и двојното убиство кое го изврши во Црна Гора.
Познатиот актер ноќта меѓу 30 и 31 јули 1993 година во кафуле во Подгорица, по изведбата на „Свети Сава“, Лаушевиќ на возраст од 23 години со пиштол изврши двојно убиство и ги уби Драгор Пејовиќ (19) и Радован Вучиниќ (19), а го рани Андрија Кажиќ. Лаушевиќ тогаш беше осуден на 13 години за двојно убиство. По жалба судот му ја намали казната на четири години по што Лаушевиќ, под страв од крвна одмазда, замина за Америка каде работел како молер, а повремено и актер. Во 2002 по одлука на американкиот суд е екстрадиран во Србија заради перстој во САД без виза.
Сестрите на покојниот Радован Вучиниќ, Славица Вучиниќ и Славка Јаношевиќ од Подгорица потоа испратиле писмо до Србија каде истакнале дека „нема закана од крвна одмазда“. Тие ова го напишаа во писмото:
- Поминаа 16 години од убиствата во кафулето „Епл“. За тоа време за наводната одмазда на располагање биле и децата на Жарко Лаушевиќ и Бранимир Лаушевиќ со семејството и нивната сестра, а во еден момент дури и самиот Жарко. И? Што се случи со нив? Ништо и што се однесува до семејството Вучиниќ – ништо нема да им се случи – напишаа тогаш.
Во конфликтот и пукањето што се случи таа вечер во едно кафуле во Подгорица бил вклучен и ранетиот Андрија Кажиќ, кој му простил на актерот.
Жарко Лаушевиќ, по врашањето во Србија, имаше успешна актерска кариера се до својата смрт во 2023 година кога почина од рак на белите дробови. Немаше крвна одмазда.
<b>Што е крвна одмазда и како доаѓа до неа?</b>
Ширум Балканот се познати криминалните групи на Кавачки и Шкаљарски клан од Црна Гора кои со децении се во врвот на балканскиот криминал и зад кои стојат десетици случаи на крвна одмазда. А токму од крвната одмазда стои и формирањето на тие два клана.
Неколку децении пред да започне крвавата војна на клановите <b>Кавачки</b> и <b>Шкаљарски клан</b>, преку кои често се испреплетуваа мотивите за крвна одмазда, таков конфликт имале две семејства од Никшиќ - Вилотијевиќ и Радуловиќ. Конфликтот меѓу двете семејства набрзо се претворил во криминални пресметки, а семејствата застанаа на своја страна во војната со клановите во Котор - Вилотијевиќ застанаа на страната на Кавчанците, Радуловиќ на страната на Шкаљарите.
Оваа крвава приказна започна на 4 октомври 1986 година во престрелка во близина на хотелот „Оногошт“, кога „фиќо“, „лада“ и „застава 128“ застанале на семафор, а потоа некој од „ладата“ пукал со пушка во возилото „Застава“ во кое билеа браќата Зоран и Киќун Вилотијевиќ Автомобилот го управувале браќата Радуловиќ - Славко, Ранко и Мијо. Истрелот го усмртил неговиот брат. Смртта на Вилотијевиќ го кренала на нозе целиот Никшиќ.
Конфронтацијата на двете семејства им ги одзеде животите и на тројца нивни пријатели блиски до фамилиите. Новица Канкараш е убиен во тепачка во кафеана, Зоран Јањушевиќ се самоубил во затвор, Немања Бечановиќ си пукал во глава во подрумот од својата куќа во Никшиќ.
Кога во Валенсија исчезна товар од 300 килограми кокаин, што го подели уникатниот клан на Котор на две групи, Кавачка и Шкаљарски, а завојуваните семејства заземаа страна. До денес се забележани над 20 убиства од коритсољубие и како крвна одмазда помеѓу овие два клана.
Со стотици години, луѓето од Албанија, Италија и назад во Призрен, Цетиње или Белград ја прошируваат таа приказна за крвни одмазди и кланови повторно и повторно, додавајќи ги своите пасуси полни со пцовки и гнев. Сè уште нема реченица за крвни одмаздиа со точка на крајот, но се редат запирки како спојници меѓу традиционалниот закон, око за око, глава за глава и некои нови жртви.
Крвната одмазда е дел од традицијата која правните системи на државите се обидуваат да ја укинат, а таа продолжува до недоглед и покрај тоа и токму против нив.
Никогаш во југословенското законодавство по Втората светска војна крвната одмазда не била земена како некаква олеснителна околност. Напротив, ова кривично дело секогаш беше оквалификувано како „непромислена, подмолна одмазда“ и тоа претставуваше отежнувачки факт и најјасен доказ за убиство со умисла.
„Таква одмазда се случува во случај на слаба доверба во државата и впечаток дека таа не прави ништо за да го казни криминалецот“, вели етнологот Бојан Јовановиќ, научен соработник на Балканолошкиот институт САНУ, по објавувањето на првата книга на <b>Жарко Лаушевиќ</b> „Една година. поминува, но еден ден никогаш не завршува“.
„Крвната одмазда е најизразена во заедниците организирани на племенска основа. Заедницата го штити својот член бидејќи смета дека нападот врз поединец е напад врз целиот колектив. А ако не може да му се одмазди на сторителот, се одмаздува на некој од заедницата од која потекнува нападот“, објаснува Јовановиќ и додава дека човечката историја е обележана со крвна одмазда.
„Тоа е всушност „намирување на долг во крв“, а пишаниот извор и коренот на многу несреќи лежи во Канонот на Лека Дукаџини, кој се пренесувал од колено на колено и од Пејмер, на пример, сè додека не бил запишано од католичкиот свештеник со албанско потекло, Стефан Гечов.
Овој канон е првенствено поврзан со албанската традиција на крвна одмазда, но многу од неговите правила јасно ги прикажуваат основите на крвната одмазда и кај другите народи, дури и ако туѓите обичаи не потекнуваат од овој канон.
Крвната одмазда значела дека племето морало да се одмазди за својот убиен член, обично маж, додека одредени правила и кодекси на честа морале да се почитуваат.
„Примордијалниот обичај беше главата да се одмазди барем рамномерно, се избирал најдоброто и најпочитуваното во братството или семејството, се насочувало таму каде што најмногу ќе боли, бидејќи на тој начин цената и угледот на убиениот беше воскресна“, вели Будо Симоновиќ, новинар и публицист од Црна Гора, автор на книгата „<b>Зборови поскапи од животот: Најтешките злосторства во Црна Гора од 1949 до 2005 година</b>“, во која има многу приказни за таквите кривични дела.
„Тоа никогаш не е направено за пари, односно одмаздата морала да ја изврши еден од најблиските роднини на убиениот, татко, брат, вујко, братучед, а додека не се изврши одмаздата крвавата кошула на убиениот или некој друг белег што постојано ќе се чувала во куќата и потсетувала на таа света обврска“, додава Симоновиќ.
<b>Кога се појавила крвната одмазда?</b>
Колку долго постои крвната одмазда во Црна Гора, покажува и фактот што во 1798 година бил донесен „Општиот црногорски и планински законик за црногорските и планинските племиња“, од кој една одредба се заканувала со смртна казна за оние кои вршат крвна одмазда. и пропишани и санкции во вид на конфискација на имот, со тоа што, парадоксално, членот пет дозволувал кој ќе го фати убиецот да има право да го убие, без последици.
„Ако крвната одмазда е означена како обичај, таа не може да се гледа на исто ниво како другите обичаи“, напишала Слаѓана Ѓуриќ, професорка на Факултетот за безбедност, во својата книга „Одмазда и казна“.
Од првиот чин на крвна одмазда до денес се сменети само причините за крвопролевање. Порано тоа можеше да се случи поради измама на вага, поради кавга на земјиштето, поради нечесни постапки, јавно искажани клевети, а со текот на времето причините се дополнувале.
Од Албанија и Црна Гора ваквите обичаи се прошириле и на Косово и Метохија, но и на други места каде живееле албански и црногорски племиња.
Така се случилувало многу семејства пребегани од крвна одмазда во Лондон, Берлин или Њујорк да се птитат од неа оставајќи ги дома машките деца, кои не оделе ниту на училиште, бидејќи биле целосно безбедни само заштитени со ѕидовите на нивниот дом.
Во 20 век имало неколку примери на овој дел на Балканот кои не биле евидентирани ниту во земји со вековни криминални архиви. Симоновиќ во својата книга раскажа една од тие крвави приказни.
<b>Браќа пролеале крв поради кавга</b>
Ден по големиот земјотрес во Скопје, на 27 јули 1963 година, синовите на браќата Стијеповиќ - родени браќа, дошле во конфликт при што била пролеана крв.
На едната страна беа Војо и Бајо, а на другата Мирко Стијеповиќ. Бајо го прободел Мирко во стомакот, а Мирко потоа пукал со пиштол и ги убил двајцата браќа и нивната мајка, неговата тетка. На крајот си пресуди скокајќи од болничкиот прозорец.
Две години подоцна, кога сестрата на Мирко, Загорка отишла до бунарот, чичко Никола (татко на Вој и Баја) и неговата ќерка Славка (сестра на Вој и Баја) и пришле и брутално ја убиле удирајќи ја со метална ѓипка и камен со тежина три до четири килограми. И тоа не им било доволно. Исплашен од врисоците се појавил десетгодишниот син на Мирко, кој дотогаш вешто бил криен, па Славка и него го ликвидирала.
Овој случај покажува дека во крвавите конфликти не секогаш се почитуваат кодексите и дека работите треба да се препуштат на законот и на судовите.
Перфидноста и суровоста кои обично одат со крвна одмазда се добро илустрирани со случајот поради кој Јосип Броз Тито наредил да бидат погубени извршители на крвна одмазда.
<b>Им влегла во домот да ги запознае и да им го убие синот</b>
Последниот ден од мај 1971 година, на јадранската магистрала во кањонот Морача, се случила сообраќајна несреќа: на камион управуван од Стипе Ќалиќ од Зеница му се скршила врската, приколката излетала, преминала на спротивната лента и директно се судрила. со каминот на плеваљски регистарски таблички. Протоа го убила 20-годишниот Миленко Павловиќ од Пљевља, кој седел во кабината како сопатник.
Таткото на Миленко Рајко дошол на местото на несреќата, видел што се случило и како се случило, дека Стипе Чалиќ не е виновен и веднаш му пружил рака за помирување. Но, така не мислела сопругата на Рајко, Вишња, маќеата на починатиот Миленко.
Таа почнала да кова монструозен план за одмазда и го убедила својот сопруг да го стори тоа. Како што подоцна се утврдило, таа смислила и организирала сè сама. Вишња неколку пати отишла во Зеница, прашала каде живее Стипе Чалиќ, дури и доаѓала во неговата куќа под лажни изговори, со цел да го види и запознае десетгодишниот единец на Чалиќ, Бруно.
Открила и во кое училиште одел, а потоа, веројатно со верба дека злосторството нема да се открие така, го ангажирала Драгомир Бајчета, триесетгодишен жител на Пљевља, го однела во Зеница, му го покажала. Бруно, ученик во четврто одделение, кој таа вечер, на 14 февруари 1971 година, се враќал дома од училиште. Според една верзија на настанот, таа токму тој ден била гостинка кај Чалиќ, пред Бруно да оди на училиште, разговарала со неговите родители и го погалила по главата. На суровиот Бајчета не му било тешко да заведе невино дете по напуштањето на училиштето и на гробиштата, недалеку од куќата, убивајќи го со седум убодни рани во вратот и во пределот на срцето.
<b>Сепак, има и помирување</b>
Еден случај кај Плевља, исклучок од оваа традиција, го потврди правилото и сведочеше за тоа како изгледа постапката на „помирување“, кое Његош ја нарече „фаќање за верата“.
Во конфликт меѓу двајца врсници, едниот Петровиќ го убил еден Зиндовиќ и одлежал затворска казна. Мајката и братот на Зиндовиќ никогаш не се откажале од крвната одмазда, но по излегувањето од затворот, Петровиќ решил да ги посети со група луѓе за да се помират. Околу вратот носел „Пушка одмазничка“, а во рацете лулка со новороденче. На братот на убиениот Зиндовиќ му понудил да му биде кум на тоа дете и така семејствата се помириле.
Дури и Албанците кои живеат во пограничните области, во близина на Црна Гора, но и во Црна Гора, се обидоа пред четири децении да застанат на патот на крвната одмазда. По сообраќајната несреќа, во која загина младиот и син единец на почитуваниот Селим Фрључкиќ, на иницијатива на ожалостениот татко, се собраа племенските лидери и најистакнатите луѓе од цела Малезија и во Тузи направија „беса“ дека во иднина нема да убиваат и слават, дека наместо убиства по законот на Лека Дукаѓинија, заб за заб, глава за глава“ да се остави да им судат редовните судови.
Овој револуционерен договор беше прекршен во неколку случаи само во последно време, а тоа не го направија луѓето што живеат во Малезија и Тузи.
Убиствата, особено масовните, не запираат во Црна Гора за што е доказ последното на 1 јануари годинава во кое животот го загубија 12 луѓе. Крвната одмазда и понатаму останува страв за невините луѓе кои со убиствата немаат никаква допирна точка, освен што по случајен избор на природата, со убијците се роднини.
