Со недели, научните и конгресните комисии испраќаа сигнали за насоката во која се движат плановите за НАСА. Но, она што досега беше само индиректна најава, сега добива форма на сè посериозен план. „Вашингтон пост“ објави дека прелиминарната верзија на предлог-буџетот предвидува намалување на буџетот на НАСА од 7,3 на 3,9 милијарди долари.
„Таквото намалување би довело до драстични последици“
Ники Фокс, помошник администратор на НАСА за наука, изјави пред Комитетот за наука на Претставничкиот дом на 1 април дека агенцијата сè уште нема преполовен буџетски сценарија бидејќи сè уште не го видела официјалното барање за буџет за 2026 година. Но, некои очигледно веќе го виделе, а содржината не е охрабрувачка.
„Намалувањето од 50 проценти би довело до некои прилично драстични одлуки“, рече Фокс, според извештајот на SpaceNews. И додека буџетските аналитичари на НАСА можеби ги остреа моливите, следната година тие би можеле да останат без острилки.
„Ова е настан на ниво на научно изумирање во НАСА“, рече Кејси Драјер, шеф на вселенската политика во Планетарното друштво, група за застапување на вселената. „Тоа е непотребно прекинување на функционалните, продуктивни научни мисии и откажување на нови мисии кои моментално се во изградба, трошејќи милијарди долари од даночните обврзници во процесот.
„Ова не е ниту ефикасно ниту паметно буџетирање“, додаде тој.
Остри коментари од поранешниот шеф на НАСА
„Тоа ќе ја одведе НАСА во многу длабока бездна ако продолжат со ова дивјаштво“, изјави поранешниот администратор на НАСА Бил Нелсон за Вашингтон пост.
Нелсон, исто така, тврдеше дека предложениот буџет може да нанесе катастрофален удар на значајната програма на Трамп за истражување на вселената. И Трамп и Маск постојано ветија дека ќе однесат астронаути на површината на Марс.
„Ако безмилосно ја намалите науката на НАСА, ќе ја намалите целата наша истражувачка програма, што ќе влијае и на програмата за истражување на човечката вселена“, изјави Нелсон за американскиот весник.
Загриженоста на Маск
Илон Маск рече дека извештаите дека предлог-буџетот на претседателот Доналд Трамп драстично ќе го намали финансирањето на науката на НАСА се „вознемирувачки“, означувајќи го последниот јавен јавен јаз меѓу претседателот и неговиот близок советник.
„Јас сум голем поборник за науката, но за жал не можам да учествувам во дискусиите за буџетот на НАСА бидејќи SpaceX е голем изведувач на НАСА“, додаде тој.
Портпаролката на НАСА Бетани Стивенс потврди дека агенцијата добила прелиминарен документ за фискалната 2026 година од Канцеларијата за менаџмент и буџет (OMB) и дека процесот на внатрешна дискусија е започнат.
Далекосежни последици за науката
Исходот од тие дискусии може да има далекусежни последици. Намалувањето на финансирањето би значело суспендирање на бројните тековни и планирани мисии кои им овозможуваат на научниците подобро да го разберат универзумот. Мисиите на НАСА му овозможуваат на човештвото да го истражува светот надвор од границите на сопствената гравитација, проширувајќи ги хоризонтите на нашиот вид во вселената.
Покрај тоа, овие мисии помагаат да се одговори на три основни прашања на човековото постоење: Од каде доаѓаме, каде одиме и дали сме сами?
Според Вашингтон пост, буџетот за астрофизика би се намалил од 1,5 милијарди долари на помалку од половина милијарда долари. Трошењето за планетарна наука би се намалило од 2,7 милијарди долари на 1,9 милијарди долари, а финансирањето за науката за Земјата би се намалило на половина - од околу 2,2 милијарди долари на нешто повеќе од милијарда долари. Освен телескопите Хабл и Веб, нема да се финансираат други телескопски проекти, што е лоша вест за Римскиот вселенски телескоп, кој треба да биде лансиран веќе следната година.
Веќе, водечките научници од областа на истражувањето на вселената го опишуваат овој буџетски документ како настан од размери на „изумирање“ за НАСА - агенцијата која го води истражувањето на вселената речиси 70 години.
Како што пишува Ars Technica, прелиминарниот документ е само првиот чекор во креирањето на буџетот за фискалната 2026 година, а го составува Канцеларијата за менаџмент и буџет во Белата куќа, со која раководи Расел Воут, службеник чија цел, според списанието Nature, од првиот ден била „трауматично да влијае на научната заедница“.
DOGE веќе скрати некои договори на НАСА
Документот не изненадува. Минатиот месец, НАСА, на барање на таканаречениот Оддел за владина ефикасност веќе ги суспендираше договорите вредни речиси половина милијарда долари, но овој нов чекор го означува преминот од загрижувачка можност во сериозна реалност.
НАСА традиционално ужива двопартиска поддршка во Конгресот, водејќи ги напорите за истражување на вселената во светот и промовирајќи научни откритија беа идеи поддржани и од републиканците и од демократите. Но, сегашната администрација очигледно има други приоритети, да ги насочи ресурсите подалеку од истражувањето на вселената, подалеку од разбирањето на основните закони на физиката и далеку од мистериите што го надминуваат секојдневниот живот.
