Реформата на законот е одговор на зголемувањето на смртоносното насилство меѓу бандите. Полицијата вели дека криминалните мрежи за употреба и трансфер на оружје сè повеќе регрутираат деца, бидејќи оние под 15 години не можат да бидат гонети.
Владата во Стокхолм претходно најави формирање специјални притворни единици во шведските затвори за малолетници на возраст од 15 до 17 години. Според новиот предлог, планот е проширен за да вклучи единици за млади лица на возраст од 13 до 14 години. Според шведското Министерство за правда, малолетните престапници би можеле да почнат да се испраќаат во овие притворни установи уште од следното лето.
Владата вели дека промената ќе затвори законска дупка што ја експлоатираат бандите. Сепак, правните експерти, организациите за права на децата и социјалните работници предупредуваат дека намалувањето на старосната граница нема да го намали криминалот и може да го загрози процесот на рехабилитација, пишува Дојче Веле.
Големи разлики во ЕУ, старосната граница од 10 до 16 години
Минималната возраст за кривична одговорност во Европа значително варира. Земји со граница под 14 години се Ирска (од 10 години, во зависност од кривичното дело), Холандија (од 12 години), Белгија и Унгарија (од 12 години, во зависност од кривичното дело) и Франција (од 13 години, во зависност од кривичното дело). Највисоката граница е во Португалија и Луксембург, каде што младите стануваат кривично одговорни дури на 16 години. Во Хрватска и Србија, границата е 14 години.
И покрај разликите, сите земји од Европската Унија имаат посебни правосудни системи за малолетници под 18 години, каде што акцентот е ставен на образованието и рехабилитацијата, а не на казнувањето. Сепак, како што се интензивираат политичките дебати за малолетничкиот криминал, линијата помеѓу заштитата и гонењето на малолетниците е сè понејасна.
Во земјите со повисоки граници, како што се Финска или Португалија, акцентот е ставен на социјалната реинтеграција. На други места, растечката загриженост за вклученоста на младите во насилни злосторства ги поттикнува повиците за построги правила, тренд што сега е видлив во Шведска, но и во Германија. Во Германија, постои притисок за заострување на законот
Кривичниот законик во Германија ја одредува возраста на одговорност на 14 години. Престапниците на возраст од 14 до 17 години се судат во малолетнички судови, каде што акцентот е ставен на рехабилитација, општествено корисна работа и советување, а не на затворски казни.
Сепак, наведувајќи го порастот на насилството кај уште помладите луѓе, членовите на конзервативната партија ЦДУ на канцеларот Фридрих Мерц, како и политичарите од крајната десница, бараат ограничувањето да се намали на 12 години. Статистиката покажува дека бројот на деца осомничени за насилни злосторства се зголемил за 11,3 проценти во 2024 година, иако нивото е сè уште значително пониско отколку во почетокот на 2000-тите.
Како и во Шведска, застапниците за правата на децата и правните експерти се спротивставуваат на намалувањето на старосната граница. Некои бараат прво да се спроведе истражување за да се утврди дали таков потег всушност би го намалил криминалот кај младите и какво влијание би имал врз децата.
Досега, германската влада покажа мал интерес за правење промени, држејќи се до пристапот „рехабилитација на прво место“ што долго време ја обликуваше филозофијата на малолетничката правда. Но, дебатата повторно се отвора, а одлуката на Шведска да ја намали старосната граница би можела да послужи како инспирација за конзервативните пратеници.
Ирска има најниска старосна граница во ЕУ
Ирска има најниска старосна граница за кривична одговорност во ЕУ. Според Законот за деца, повеќето малолетници стануваат кривично одговорни на 12 години, но за сериозни кривични дела како што се убиство, убиство од небрежност или силување, гонењето е можно уште на 10 години.
Политиката предизвика критики од групите за човекови права, вклучувајќи ги УНИЦЕФ и Советот на Европа, кои препорачуваат минимална возраст од 14 години.
Активистите во Ирска ги повикуваат пратениците да го зголемат прагот, тврдејќи дека сегашниот закон не ги исполнува современите стандарди за заштита на децата.
Ирската влада ја брани сегашната рамка, наведувајќи специјализирани судови за малолетници и програми за пренасочување кои се фокусираат на образование и правда врз основа на помирување и обновување на довербата. Сепак, под растечки меѓународен притисок, се разгледува преглед на законодавството.
Зошто Данска го промени курсот?
Примерот на Данска ја покажува потребата од претпазливост. Во 2010 година, централно-десничарската влада ја намали возраста за кривична одговорност од 15 на 14 години, надевајќи се дека ќе го ограничи малолетничкиот криминал. Две години подоцна, новата влада ја поништи одлуката. Истражувањата покажаа дека нема намалување на криминалот кај 14-годишниците.
Исто така, постои врска помеѓу раното затворање и зголемениот рецидивизам.
За многумина во Брисел, ова е потсетник дека реформите на кривичниот закон може да бидат политички популарни, но ретко даваат трајни резултати.
Прашањето за тоа колку млад може да биде некој за да биде казнет останува политички чувствително прашање низ целата Европска Унија.
Шведскиот предлог се вклопува во поширок тренд на построга реторика за малолетничкиот криминал, но истражувањата, како што е данската студија од 2025 година, сугерираат дека раната криминализација може да ја отежни реинтеграцијата.
Истражувачите во САД, исто така, откриле дека раното затворање на малолетници негативно влијае врз нивниот развој и често има долгорочни последици.
Додека земјите од ЕУ ја проценуваат разликата помеѓу одвраќањето и рехабилитацијата, вистинскиот предизвик можеби не е колку ниско се спушта старосната граница, туку како општествата им помагаат на ранливите деца да избегнат влегување во светот на криминалот на прво место.
