Сепак, минатите искуства јасно покажуваат дека Иран не може да се потпре на Русија во клучни моменти, и покрај формалните договори и јавните ветувања, пишува ДВ.
На 20 ноември, Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) усвои резолуција со која го повикува Иран на „целосна и непосредна“ соработка. Агенцијата бара разјаснување на судбината на околу 400 килограми ураниум збогатен до 60 проценти, кој сè уште се наоѓа на иранска територија.
По 12-дневната војна меѓу Израел и Иран во јуни, Техеран не им дозволи на инспекторите на МААЕ пристап до нападнатите нуклеарни објекти за да утврдат што е уништено, а што останало недопрено.
Москва нуди соработка
Во средината на тој спор, Русија дополнително ја зајакна својата соработка со Иран. „Нашата соработка достигна невидено ниво“, рече рускиот амбасадор во Техеран, Алексеј Дедов, кон средината на ноември.
Според иранската новинска агенција ИСНА, Дедов рече дека Москва му помага на Техеран да „најде решенија“ за проблемите поврзани со неговата нуклеарна програма и дека ќе продолжи да дава таква поддршка.
Кон крајот на септември, Русија и Иран потпишаа меморандум за намера за изградба на нови нуклеарни централи. Руската државна компанија „Росатом“ потпиша договор вреден 25 милијарди долари (21,4 милијарди евра) со иранската компанија „Иран Хормоз“ за изградба на четири нови нуклеарни централи во Иран.
Многу ветувања, малку резултати
„Русија е најважниот меѓународен партнер за нуклеарната програма на Иран“, изјави за ДВ експертот за Блискиот Исток, Дејвид Џалилванд. Но, тој веднаш додаде дека во пракса Москва честопати нудела повеќе отколку што била подготвена да испорача.
Изградбата на втор реактор во нуклеарната централа Бушер беше најавена во 2016 година, но до денес овој проект не е реализиран. Џалилванд верува дека брзата имплементација на новиот меморандум е исто така малку веројатна.
„Русија нема интерес да ја зајакне стратешката позиција на Иран на Блискиот Исток, првенствено поради нејзините односи со Израел, земјите од Заливот и Турција“, вели Џалилванд.
Ова, додава тој, беше јасно демонстрирано за време на неодамнешниот конфликт меѓу Израел и Иран, кога Техеран доби само симболична поддршка од Москва, иако двете земји потпишаа договор за „стратешко партнерство“ на почетокот на годината, кој предвидува воена и економска соработка во следните 20 години.
Иран ги исполнува своите обврски, Русија не
Иран, за разлика од Русија, се држи до своите обврски. Техеран ѝ испорачуваше на Москва беспилотни летала и друго оружје за војната против Украина, што ја прави еден од клучните сојузници на Русија, но во тој процес дополнително ги затегнува односите со Европа.
За возврат, Иран нарача борбени авиони Сухој Су-35 за модернизирање на своите воздухопловни сили. Но, до последниот конфликт со Израел, тие авиони не беа испорачани. Војната јасно ги разоткри слабостите на противвоздушната одбрана на Иран, која во голема мера се потпира на технологија стара со децении.
Критики во Иран
Во самиот Иран, критиките за соработката со Москва стануваат сè погласни. Мохамед Садр, член на Советот за утврдување на системските интереси, изјави дека „стратешкото партнерство со Русија се покажа како фарса“.
„Русија не е сигурна. Да се верува дека тие ќе ни помогнат или ќе се судрат со Соединетите Американски Држави поради нас е сосема апсурдно“, рече Садр, обвинувајќи ја Москва дека му дава информации на Израел за иранските одбранбени објекти.
Сличен став преовладува кај дел од иранската јавност. Професор од Универзитетот во Техеран за ДВ изјави дека граѓаните многу добро знаат како Русија го остава Иран на цедило во клучни моменти.
„Многумина веруваат дека режимот се потпира на Москва единствено за да ја зачува власта, а не во интерес на народот“, рече тој.
Конзервативците продолжуваат да се залагаат за соработка
И покрај овие искуства, конзервативните сили во Иран продолжуваат да се залагаат за продлабочување на односите со Русија. „Влијанието на Русија во центрите на моќ на Иран е неоспорно“, изјави за ДВ поранешниот ирански амбасадор во Азербејџан, Афшар Солејмани.
„Конзервативците ја поддржуваат Русија, испорачуваат ирански беспилотни летала во Москва и одржуваат затегнати односи со САД. Додека таа политичка струја останува на власт, малку ќе се промени, а населението ќе ги сноси последиците“, додаде тој.
Одредени ирански политичари, како што е конзервативниот пратеник Камран Газанфарија, тврдат дека Русија е подготвена да го снабди Иран со нуклеарно оружје. Џалилванд ги отфрла ваквите тврдења како многу неверојатни. „Русија нема интерес да го прошири кругот на нуклеарните сили на веќе нестабилниот Блиски Исток“, истакнува тој.
Москва, додава тој, би можела да испорача технологија што теоретски би можела да се користи за воени цели, но смета дека директната помош во развојот на нуклеарно оружје е малку веројатна.
Според Џалилванд, Русија првенствено ја користи „картата на Иран“ во преговорите со Соединетите Американски Држави, обидувајќи се да се прикаже како конструктивен партнер во средината на војната во Украина, а во исто време да го продлабочи јазот меѓу Вашингтон и Европа.
