БТА - Софија
В недела, 4 мај, Романците повторно ќе излезат на гласачките места за да го дадат својот глас за избор на нов шеф на државата. Претседателските избори во земјата се одржуваат повторно, откако во декември минатата година Уставниот суд го поништи првиот круг одржан на 24 ноември поради сомневања за надворешно мешање и нареди целиот процес да започне одново. Уставниот суд го продолжи мандатот на тогашниот претседател Клаус Јоханис до изборот на нов шеф на државата, но потоа тој поднесе оставка, па претседателот на Сенатот Илие Боложан привремено ја презеде функцијата.
Претседателскиот мандат во Романија трае пет години и е ограничен на најмногу два последователни мандата. Шефот на државата има полуизвршна улога, која вклучува командување со вооружените сили и претседавање со Врховниот совет за национална одбрана, кој, меѓу другото, донесува одлуки за давање воена помош. Претседателот, исто така, ја претставува Романија на самитите на Европската Унија и НАТО, може да стави вето на важни гласања во ЕУ и да ги назначува премиерот, високите судии, обвинителите и раководителите на тајните служби.
Ова се десеттите претседателски избори (откако деветтите беа поништени) од падот на комунистичкиот режим во земјата во 1989 година. Во изминатите 35 години, Романија беше управувана од четири редовни претседатели: Јон Илиеску (два непоследователни мандата), Емил Константинеску (еден мандат), Трајан Басеску (два последователни мандата) и Клаус Јоханис (два последователни мандата). Привремени вршители на должноста претседател биле Николае Вакарој (2007), Крин Антонеску (2012) и Илие Боложан (2025), чиј мандат ќе трае до назначувањето на нов шеф на државата, потсетува весникот „Адеварул“.
За функцијата се натпреваруваат 11 кандидати, меѓу кои четири независни и седум кандидати поддржани од партии и коалиции. Секој од нив мораше да достави најмалку 200.000 собрани потписи во Централното изборно биро. Неколку кандидатури беа отфрлени од Уставниот суд, вклучително и онаа на крајнодесничарскиот независен кандидат Калин Џорџеску, кој беше прв на поништените избори кон крајот на минатата година.
Ако ниту еден од кандидатите не добие гласови од 50 проценти плус еден од запишаните гласачи на изборите во недела, вториот круг од изборите ќе се одржи на 18 мај 2025 година.
Следува список и кратки биографии на кандидатите според редот на нивните броеви на гласачкото ливче:
Џорџе Симион (Алијанса за обединување на Романците)
38-годишниот Џорџе Симион, лидер на националистичката партија „Алијанса за обединување на Романците“ (АУР), ја објави својата кандидатура откако Централното изборно биро, а потоа и Уставниот суд ја отфрлија кандидатурата на Калин Џорџеску, која дотогаш ја поддржуваа суверенистичките партии АУР и Партијата на младите (ПОТ). Симион ја предводи партијата АУР од нејзиното основање во 2019 година. На парламентарните избори во 2020 година, партијата освои 9,08 проценти, а Симион стана пратеник. На изборите во 2024 година, АУР стана втората по големина парламентарна сила со 18,30 проценти.
Џорџе Симион завршил Национален колеџ „Џорџе Лазар“ во Букурешт, дипломирал бизнис и администрација на Универзитетот во Букурешт, а потоа магистрирал на Универзитетот „Александру Јоан Куза“ во Јаши со дипломска работа на тема „Злосторствата на комунизмот“. Во 2019 година се кандидираше за европратеник како независен, но не собра доволно гласови, потсетува „Евроњуз Романија“.
Неговата политичка кариера доби облик со создавањето на платформата „Акција 2012“ – коалиција од невладини организации кои се борат за обединување на Романија со Република Молдовија. Симион организираше низа граѓански акции, поворки и демонстрации во поддршка на идејата за обединување, но подоцна беше прогласен за персона нон грата во Република Молдовија и Украина поради дејствија против територијалниот интегритет и суверенитет на двете соседни држави.
Џорџе Симион е оженет и има едногодишен син.
Крин Антонеску (предизборна алијанса „Романија напред“)
65-годишниот Крин Антонеску дипломирал историја на Универзитетот во Букурешт. По Револуцијата од 1989 година, станал член на Национално-либералната партија (НЛП), а во 1992 година влегол во парламентот како пратеник. Има вкупно шест мандата како парламентарец – четири како пратеник и два како сенатор. Бил и министер за млади и спорт. Ја предводел НЛП од 2009 до 2014 година.
Антонеску учествувал на претседателските избори во 2009 година и завршил на трето место со 20 проценти, зад Трајан Басеску и Мирча Џоана.
Во 2012 година, либералите и социјалдемократите формирале коалиција наречена Социјално-либерален сојуз (СЛС) и создале влада предводена од тогашниот лидер на Социјалдемократската партија (СДП), Виктор Понта. Коалицијата, со солидно парламентарно мнозинство, покрена иницијатива за отстранување од функцијата на тогашниот десноцентристички претседател Трајан Басеску. Антонеску, кој во тоа време беше претседател на Сенатот, привремено ги презел претседателските овластувања за малку повеќе од еден месец, додека траела постапката. Референдумот бил прогласен за неуспешен поради ниска излезност, па Басеску се врати во палатата Котрочени.
Две години подоцна, во 2014 година, Крин Антонеску го предаде лидерството на НЛП на Клаус Јоханис, кој подоцна беше избран за претседател на земјата, и потоа се повлекол од политичкиот живот околу десет години. Кон крајот на 2024 година, владејачката трипартијна коалиција на СДП, НЛП и Демократскиот сојуз на Унгарците во Романија (ДСУР) објави дека поранешниот лидер на либералите ќе биде нејзин заеднички кандидат за претседателските избори во мај.
Крин Антонеску е оженет за поранешната еврокомесарка за транспорт Адина Валеан и има една ќерка од првиот брак.
Елена Ласкони (Сојуз за спас на Романија)
52-годишната Елена Ласкони е лидер на опозициската реформаторска партија „Сојуз за спас на Романија“ (ССР) и градоначалник на Кампулунг – град со околу 40.000 жители во централниот дел на Јужна Романија од 2020 година. Ласкони стигна до вториот круг на поништените претседателски избори минатата година, каде што требаше да се соочи со крајнодесничарскиот националист Калин Џорџеску. Според неа, Уставниот суд „ја погазил демократијата“ затоа што не требало да го поништи гласањето, без оглед на резултатите.
Ласкони ја поднесе својата кандидатура за учество во повторените избори, иако некои од нејзините сопартијци ја повикуваа да се откаже од трката во корист на градоначалникот на Букурешт, Никушор Дан, кој ја основаше партијата „Сојуз за спас на Романија“, но ја напушти во 2017 година поради несогласувања околу референдумот за т.нар. „традиционално семејство“.
Елена Ласкони работела речиси 25 години во приватната телевизија Про ТВ на различни позиции – репортер, продуцент и водител. Сама ја одгледала својата ќерка. Во 2013 година учествувала во изданието на „МастерШеф“ за познати личности и го освоила.
Како лидер на ССР, Елена Ласкони успеа да ја зголеми изборната поддршка за партијата од 9 на околу 12 проценти на последните парламентарни избори во декември. Партијата учествуваше во преговорите за проевропска владејачка коалиција, но на крајот остана во опозиција. Ласкони вели дека, ако ја освои претседателската функција, ќе ја принуди владата на Марчел Чолаку да поднесе оставка, а ССР ќе влезе во власта заедно со другите проевропски сили.
Во април, ССР објави дека ја повлекува поддршката за кандидатурата на Ласкони и дека сега го поддржува независниот кандидат Никушор Дан.
Кристиан Терхеш (Романска национално-конзервативна партија)
46-годишниот Кристиан Терхеш е европратеник и претседател на Романската национално-конзервативна партија (РНКП). Терхеш дипломирал теологија, живеел извесно време во САД, а моментално е во вториот мандат како европратеник. Првпат бил избран во 2019 година од листата на СДП, подоцна преминал во АУР. Во декември 2023 година се приклучил на РНКП, станувајќи нејзин претседател. Вториот мандат во Европскиот парламент го доби од листата на АУР.
Ова е втора кандидатура на Терхеш за претседателските избори по учеството во минатогодишната трка, кога освоил 1 процент од гласовите. Исто така, Терхеш поднел жалба до Уставниот суд на Романија, по што беше наредено повторно пребројување на гласачките ливчиња од првиот круг на изборите, потсетува „Евронјуз Романија“.
Лавиња Шандру (Хуманистичка социјално-либерална партија)
50-годишната Лавиња Шандру е поранешна актерка и телевизиска новинарка. Дипломирала на Академијата за театарска уметност во Таргу Муреш, по што водела радио и телевизиски емисии.
На почетокот на 2000-тите влегла во политиката, приклучувајќи се кон Демократската партија, тогаш предводена од Трајан Басеску. По парламентарните избори во 2004 година станала пратеник, но подоцна ја напуштила партијата. Во 2009 година се обидела да добие место во Европскиот парламент од квотата на Социјалдемократската партија, но не успеала.
Во 2020 година се приклучила на Хуманистичката социјално-либерална партија. На парламентарните избори во 2024 година се кандидирала за сенатор од листата на Социјалдемократската партија, но не освоила доволно гласови за да влезе во парламентот.
Виктор Понта (независен)
52-годишниот Виктор Понта, поранешен премиер на Романија и поранешен претседател на СДП, се кандидира како независен на претседателските избори во 2025 година. Бил исклучен од СДП откако ја објавил кандидатурата.
Понта дипломирал на Правниот факултет на Универзитетот во Букурешт. Во 2004 година влегол во парламентот како пратеник од СДП, а во 2008 година го освоил вториот мандат и кратко бил назначен за министер за односи со парламентот. Од февруари 2010 до јули 2015 година бил претседател на СДП.
Од мај 2012 до ноември 2015 година, Понта ја предводел владата на Социјално-либералниот сојуз, која направи неуспешен обид за импичмент на тогашниот претседател Трајан Басеску. На есен 2015 година, по смртоносниот пожар во ноќниот клуб „Колектив“, во кој загинаа 64 луѓе, избувнаа масовни протести под мотото „Корупцијата убива“, кои доведоа до оставка на Понта и неговата влада. Претходно, Националната дирекција за борба против корупцијата започна истрага против него за даночни измами и перење пари – обвиненија за кои подоцна беше ослободен.
Потоа, Виктор Понта ја основаше партијата ПРО Романија, која на парламентарните избори во 2020 година не го помина изборниот праг. На изборите во декември 2024 година, Понта освоил пратеничко место од листата на СДП. Ова е неговата втора кандидатура за претседател, откако на изборите во 2014 година загуби во вториот круг од Клаус Јоханис.
Понта има три деца од два брака.
Себастијан Попеску (партија „Нова Романија“)
41-годишниот Себастијан Попеску е лидер на партијата „Нова Романија“, која ја основал во 2015 година. Роден е во малиот град Балш во Јужна Романија (округ Олт).
Попеску се кандидираше и на минатогодишните претседателски избори, освојувајќи 0,15 проценти или 14.683 гласови во првиот круг.
Учествуваше и на претседателските избори во 2019 година, кога освоил 0,33 проценти од гласовите. Негов приоритет е обединувањето на Романија со Република Молдовија и враќањето на романското државно богатство од Русија.
Во 2006 година, Попеску дипломирал на Факултетот за ветеринарна медицина во Темишвар, но по пет години работа по професија, се запишал да студира новинарство. Поседува два информативни портали – exclusivnews.ro и recentnews.ro.
Силвиу Предоју (Лига за национално дејствување)
66-годишниот Силвиу Предоју е пензиониран генерал со четири ѕвезди, кој работел во Службата за надворешно разузнавање (SIE) по 1990 година.
Во 2005 година станал втор човек во Службата – прв заменик на директорот – позиција што ја извршувал до пензионирањето поради возраст во 2018 година.
„Уживав во секој момент од мојата работа како шпион“, пишува Силвиу Предоју во својата официјална биографија и наведува дека работел на најпредизвикувачките и најинтересните области – надворешно контраразузнавање, борба против организираниот криминал и борба против тероризмот.
Силвиу Предоју учествувал на претседателските избори во 2024 година, поддржан од партијата Лига за национално дејствување (PLAN). Својата политичка програма ја презентирал на посебна веб-страница, предлагајќи претседателски модел насочен кон единство, транспарентност и почитување на националните интереси.
Џон-Јон Бану-Мушчел (независен)
64-годишниот Џон-Јон Бану-Мушчел е од градот Роман во Североисточна Романија. Живеел во округот Арџеш и во Букурешт, каде што дипломирал на Политехничкиот институт. Во 1983 година емигрирал во САД, каде што го прифатил името „Џон“ и студирал на Атлантскиот универзитет во Флорида. Во САД, Бану ја основал Романско-американската лига.
Во 2017 година, Бану ја основал партијата Романска нација. Изразуваше намера да учествува на претседателските избори во 2019 и 2024 година, но неговите кандидатури не стигнале до крај. На овогодинешните избори учествува како независен кандидат. Централното изборно биро ги известило органите за кривично гонење поради повеќе слични потписи во поддршка на неговата кандидатура, но на крајот тој бил допуштен до учество на изборите.
Бану-Мушчел се залага за враќање на смртната казна и смета дека Романците треба да поседуваат оружје за самоодбрана.
Даниел Фунериу (независен)
53-годишниот Даниел Фунериу, доктор по хемија, е поранешен министер за образование во владата на Емил Бок (2009-2012). Долго време живеел во странство, каде што студирал и работел.
Во 1988 година заминал на екскурзија надвор од земјата со јасна намера да не се врати. Во Франција побарал политички азил, а подоцна студирал хемија на Универзитетот во Стразбур, каде што одбранил и докторат.
Од 1999 до 2002 година бил соработник во Истражувачкиот институт „Скрипс“ во Калифорнија, САД, а од 2000 до 2006 година – раководител на проект за биолошка хемија во Националниот институт за напредни индустриски науки и технологии во Осака, Јапонија.
Во 2006 година добил стипендија од Европската Унија од два милиони евра за формирање истражувачка група. Нејзината мисија била да открива лекови врз основа на анализи на биолошката сложеност на молекуларно ниво. Истражувањата се спроведувале на Техничкиот универзитет во Минхен.
Даниел Фунериу се вратил во Романија и во 2008 година освоил место како европратеник од листата на Демократско-либералната партија. Во 2009 година бил назначен за министер за образование. По напуштањето на владата, до 2014 година бил советник за образование на претседателот Трајан Басеску, по што се повлекол од политиката.
На овогодинешните избори, Даниел Фунериу учествува како независен кандидат. Се опишува како суверенистички кандидат во духот на уставот, но вели дека решенијата што ги предлага го разликуваат од Калин Џорџеску.
За предизборен симбол, Даниел Фунериу избрал компас, а еден од неговите слогани е „Со лице кон Запад“ – знак за неговата прозападна ориентација и посветеност на европските вредности, пишува „ЏиФорМедија“.
Никушор Дан (независен)
55-годишниот Никушор Дан беше реизбран во 2024 година за градоначалник на романската престолнина Букурешт за втор мандат. На претседателските избори учествува како независен кандидат, кој во текот на кампањата ја доби поддршката од партијата „Сојуз за спас на Романија“.
Дан е математичар по образование и има докторат по математика од Франција, по што се вратил во татковината. Стана познат по основањето на здружението „Спасете го Букурешт“ во 2006 година, кое се бори против уривањето на куќи од архитектонското наследство, изградбата на високи згради во историските квартови и намалувањето на зелените површини во Букурешт.
По успешните настапи на локалните избори во 2012 и 2016 година, Никушор Дан го сменил името на партијата во „Сојуз за спас на Романија“ и ја проширил на национално ниво.
Во 2017 година, меѓутоа, ја напуштил партијата што ја основал поради несогласувања околу референдумот за т.нар. „традиционално семејство“. Дан бил против официјалното противење на „Сојуз за спас на Романија“ на предлогот бракот да се дефинира како сојуз меѓу маж и жена во уставот. Како причини за својата позиција, тој навел религиозни мотиви и желба во партијата да има место за луѓе со прогресивни и со конзервативни ставови.
Речиси 20 години, Никушор Дан живее со својата партнерка Мирабела, со која имаат две деца – девојче и момче.
