Одлуката на Вашингтон да ги стави Лукоил и Роснефт на црната листа предизвика хаос во земјите-членки на ЕУ каде што работат двете најголеми руски нафтени компании, при што владите се борат да спречат прекини во снабдувањето со гориво пред санкциите да стапат на сила на 21 ноември, објавува Политико.
Земјите бараат решенија
Бугарските пратеници во петокот одобрија нов закон што ќе ѝ овозможи на владата да назначи специјален администратор за огромната рафинерија на Лукоил во Бургас. Ова ќе ѝ даде широки овластувања да ја преземе оперативната контрола, да одобрува продажба, па дури и да ја национализира доколку е потребно. Во исто време, Софија ја истражува можноста да побара ослободување од санкциите.
Романија, каде што се наоѓа рафинеријата Петротел на Лукоил, сè уште не донела формална одлука. Висок владин претставник, кој зборуваше под услов да остане анонимен, потврди дека Букурешт, исто така, размислува да побара „продолжување на санкциите“ додека го подготвува својот одговор. Национализацијата, додаде тој, се смета за „последна опција“.
Сепак, романскиот министер за енергетика Богдан-Груја Иван изјави за Политико дека Букурешт е оперативно „подготвен“ за секаков сценарио. Планот на владата, рече тој, ќе има за цел да ја зачува „економската активност на Романија, но во исто време да го запре финансирањето на Руската Федерација“.
Министерството за финансии на САД - кое мора да одобри каква било продажба - и Европската комисија одбија да коментираат за ситуацијата.
Санкциите влијаат и на другите членки на ЕУ
Напорите за обезбедување ново сопствеништво на рафинериите беа дополнително комплицирани откако швајцарската трговска куќа Гунвор ја повлече својата понуда за купување на меѓународните средства на Лукоил во четврток, по острата осуда од Министерството за финансии на САД.
Новите мерки влијаат и на другите земји од ЕУ. На Германија ѝ е доделено шестмесечно ослободување за нејзината рафинерија Шведт, во сопственост на Роснефт, која е под владина контрола од 2022 година. Унгарскиот премиер Виктор Орбан отпатува во Вашингтон во петокот со надеж дека ќе обезбеди ослободување од увоз на руска нафта преку цевководи за неговата земја и соседна Словачка.
Санкциите доаѓаат во време на растечка фрустрација кај американскиот претседател Доналд Трамп поради застојот во напорите за обезбедување прекин на огнот во Украина, а самата ЕУ ја засили својата кампања во последните месеци за да ја прекине преостанатата енергетска зависност од Москва.
Што ако рафинериите се затворат?
Иако обезбедувањето исклучок или назначувањето државен администратор технички не би требало да биде проблем, најлошото сценарио - затворањето на рафинеријата - би имало многу различни последици за двете земји.
За Бугарија, каде што рафинерија во руска сопственост обезбедува до 80 проценти од нејзините потреби за гориво, тоа би значело дека Софија ќе остане без залихи „до крајот на годината“, предупредува Мартин Владимиров, виш аналитичар во тинк-тенкот Центар за проучување на демократијата.
Од друга страна, романската фабрика снабдува околу „20 проценти“ од горивото на земјата, според Ана Отилија Нуцу, аналитичар за енергија во тинк-тенкот Експерт Форум. Затоа, затворањето би предизвикало „неколку месеци“ благи зголемувања на цените додека земјата не најде замена за увоз. Сепак, додава Нуцу, затворањето би можело да влијае на извозот во соседна Молдавија. „Доколку Молдавија биде силно погодена, тогаш тоа ќе биде уште една... огромна ПР можност за Русија“, рече таа.
Во петокот, молдавската влада го претстави својот предлог за купување на средствата на Лукоил во земјата, вклучувајќи складиште за авионско гориво, и потврди дека исто така побарала од Вашингтон да ги суспендира санкциите.
Михаил Крутихин, коосновач на консултантската компанија RusEnergy, се согласи дека постројките треба да можат да „продолжат да работат“ безбедно сè додека нивниот иден сопственик го задржи постојниот персонал и вработува дополнителни специјалисти.
Наоѓањето купувач ќе биде предизвик
Сепак, вистинските проблеми допрва доаѓаат. Обезбедувањето купувач нема да биде лесно. Иако обете рафинерии се „добро управувани“, според еден поранешен извршен директор на Лукоил, наоѓањето компанија подготвена да ги преземе правните ризици поврзани со санкциите, скапите оптоварувања, високите премии за осигурување и постојаното инвестирање во надградби ќе биде „тешко“.
Додека Владимиров ја процени вредноста на бугарската, историски профитабилна рафинерија на 1,5 милијарди долари, романскиот Петротел е помалку привлечен, според Нуцу. Фабриката, која во 2023 година имаше годишен обрт помал од 40 милиони евра, е оптоварена со долгови и „потребни ѝ се многу големи инвестиции“, рече таа.
Во меѓувреме, идната арбитража исто така претставува предизвик, особено поради преземањето на рафинеријата од страна на владата. Бугарските пратеници ја усвоија првичната верзија на законот за конфискација на рафинеријата за само 30 секунди. Тоа „брзо и целосно отсуство на нормална постапка доаѓа со ризик од повеќекратни сериозни грешки“, предупреди Ивајло Мирчев, претставник на опозициската Демократска Бугарија. „Сега тие имаат намера да му дадат на тоа лице такви вонредни овластувања што, на крајот, „Лукоил“ ќе ја тужи Бугарија - а парите ќе завршат во Русија“, рече тој.
Министерството за енергетика на Бугарија одби да коментира. Нуцу рече дека одлуката за продажба на рафинериите мора да биде координирана „на ниво на ЕУ“ за да се спречи Лукоил да ги заобиколи санкциите на САД.
Литванскиот министер за енергетика Жигимантас Ваичиунас се согласи. Што и да се случи, рече тој, Брисел треба да ги испита потенцијалните купувачи пред да се реализира трансакцијата. „Европската комисија има надзорни права“, изјави тој за Политико. „Во овој случај, треба да се истражат сите опции“.
