Прашањето на НАТО алијансата не е ново.
Ова прашање не мора ни да биде идеолошки обоено, бидејќи во 74-те години од неговото постоење (на 4 април годинава ќе наполни 75 години), од различни позиции на политичкиот спектар доаѓаат критики.
Во 1966 година, <b>Франција</b> дури делумно го суспендираше своето членство додека Шарл де Гол беше претседател, а денес и француските комунисти и француската екстремна десница се против членството во НАТО.
Во <b>Германија</b> и радикалната левица и радикалната десница се исто така против членството.
<b>Шпанскиот Подемос</b>, кој може да се класифицира како радикална левица, е силен противник на членството во НАТО алијансата.
Подеднакво левичарската <b>грчка Сириза</b>, исто така, започна како противник на членството во НАТО, иако го промени својот став во последните години.
Кога веројатниот иден претседател на САД отворено кажува дека НАТО е застарен, ситуацијата е загрижувачка.
Трамп за време на неговиот мандат често го прозива НАТО, но не во смисла да го укине или да исфрли некого од него, туку со аргументи дека другите членки премалку „плаќаат“ за алијансата.
<b>Трамп би ѝ дозволил на Русија да нападне членки на НАТО, со што практично ќе ги исфрли</b>
Пред неколку дена на политички митинг во Јужна Каролина отиде предалеку. Тој раскажа наводен разговор што го имал со претседателот на една „голема земја“, во кој претседателот го прашал дали САД ќе ја заштитат неговата земја доколку Русија ја нападне.
„Реков: „Не плативте? Тој одговори: „Да, да речеме дека тоа ќе се случи“. „Не, јас не би ве заштитил. Јас всушност би ги охрабрил да прават што сакаат да прават. Мора да платите“, се цитираше Трамп себеси.
Тоа предизвика бројни негативни реакции во САД и Европа, па мораше да реагира дури и шефот на дипломатијата на ЕУ, Жозеп Борел.
„Ајде да станеме сериозни! НАТО постои или не постои“, рече Борел.
<b>Како се финансира НАТО?</b>
Доколку претседателот на САД може по некоја случајност произволно да ги исфрли НАТО членките од алијансата, се поставува прашањето колку членки би останале во НАТО.
Трамп досега како единствен критериум за членство го наведуваше „плаќањето“ за членство, што може да значи две работи.
Првата е постоењето на НАТО како самата организација, во која се вклучени бирократските трошоци, но и буџетот поврзан со воените и цивилните делови.
НАТО како организација има годишен буџет од 3,3 милијарди евра, кој е поделен на <b>„генерално финансирање“</b> и <b>„заедничко финансирање“</b>.
Општото, генерално финансирање се однесува на трошоци кои се на товар на сите, а се поделени по држава.
САД финансираат 17 отсто од општите финансиски трошоци, исто колку и Германија. 11,2 отсто се финансирани од Обединетото Кралство, 10,4 отсто од Франција, а другите земји останатите. Уделот на Хрватска во општото финансирање е 0,3 отсто, на Македонија е 0,2 одсто.
Заедничкото финансирање не се однесува на сите членки, туку само на оние кои учествуваат во одредена програма.
Овие активности се движат од развој и производство на борбени авиони или хеликоптери до обезбедување на логистичка поддршка или комуникациски и информациски системи за воздушна одбрана. Тие ги вклучуваат трошоците на Агенцијата на НАТО за рано предупредување и контрола на воздухот (NAPMA), програмата за хеликоптери NH90 (NAHEMA) и програмите за борбени авиони Eurofighter-Typhoon и Tornado (NETMA).
<b>Според Трамп, повеќето членки на НАТО ќе бидат исфрлени</b>
Трамп веројатно мисли на мерката „финансирање“, која се однесува на тоа колку секоја членка троши за одбрана.
НАТО определува секоја членка да издвојува 2 отсто од БДП за националната армија, иако долго време повеќето членки не го почитуваат ова барање, па тоа е повеќе препорака.
Ако Трамп би можел да ги протера членовите кои не трошат минимум 2 отсто од БДП за одбрана, тогаш во НАТО алијансата би останале само САД, Велика Британија, Полска, Литванија, Унгарија, Латвија, Романија, Словачка, Финска, Естонија и Грција. .
Германија, Франција, Холандија, Чешка, Македонија, Бугарија, Данска, Албанија, Словенија, Канада, Црна Гора, Шпанија, Италија, Португалија, Белгија, Норвешка, Хрватска и Турција ќе бидат исфрлени од НАТО алијансата, според Трамп, бидејќи нивните одбранбени трошоци се помали од 2 отсто од БДП.
<b>Алокациите на членките на НАТО за одбрана пораснаа и тоа без уцена на Трамп</b>
„Упатствата“ на Трамп за функционирање на НАТО алијансата ќе беа уште полоши пред неколку години.
Во 2014 година само САД, Велика Британија и Грција го исполнија критериумот од 2 отсто од БДП. Но, оттогаш, повеќето земји ги зголемија трошоците за одбрана, некои драстично.
Рекордер е Полска, чии трошоци за одбрана изнесуваа 1,88 отсто од БДП во 2014 година, а минатата година пораснаа на 3,9 отсто, или за 2,02 процентни поени во споредба со 2014 година.
Полска всушност издвојува релативно повеќе од САД, чии трошоци за одбрана паѓаат од 3,72 отсто од БДП во 2014 година на 3,49 отсто од БДП во 2023 година.
Всушност, САД се една од ретките членки на НАТО алијансата која ги намалува воените трошоци во последните неколку години, мерено како дел од БДП.
Освен САД, пад забележаа Турција (-0,14 п.п.), Обединетото Кралство (-0,07 п.п.) и Хрватска (-0,03 п.п.).
Освен во Полска, трошоците за одбрана изразени како дел од БДП пораснаа за повеќе од еден процентен поен во Литванија (+1,66 п.б.), Унгарија (+1,57 п.б.), Летонија (+1,33 п.б.), Романија (+1,09 п.б.), Словачка (+1,05 п.н.е.) . стр.б.) и најновата членка Финска (+1 п.б.).
<b>Членките на НАТО алијансата масовно набавуваат воена опрема</b>
Покрај препораката за распределба на 2 отсто од БДП за одбраната, НАТО бара/предлага најмалку 20 отсто од вкупните трошоци за одбрана да бидат наменети за опрема, вклучувајќи оружје, возила, муниција, гориво итн.
Овој критериум го исполнија сите членки во 2023 година, а во просек 27,8 отсто од вкупните трошоци на членките на алијансата се однесуваат на трошоци за опрема.
Рекордери во однос на учеството на трошоците за опрема во вкупните трошоци се Полска, Финска и Унгарија, и секој од нив отпаѓа на приближно половина од трошоците за одбрана поврзани со опремата.
<b>Од 2014 година,</b> учеството на трошоците за опрема во вкупните трошоци силно се зголеми во сите земји-членки, што укажува на тоа дека <b>големото вооружување се случува од 2014 година</b>.
На пример, во <b>Полска</b>, во 2014 година, помалку од 20 отсто од трошоците паднале на опрема, а денес изнесуваат 52,4 отсто.
<b>Финска</b> издвоила помалку од 15 отсто од вкупните трошоци за опрема во 2014 година, а 50,08 отсто минатата година.
Всушност, во 2014 година, само неколку земји-членки го исполнија критериумот од 20 отсто распределба на опремата, а во 2023 година сите го исполнија.
Во Хрватска во 2014 година само 6 отсто од трошоците се однесуваат на опрема, а во 2023 година 26,2 отсто.
<b>Нагло зголемување на трошоците за одбрана на членките на НАТО минатата година</b>
Минатата година драстично се зголемија трошоците за одбрана на ниво на сите членки на НАТО, за 8,3 отсто во однос на претходната година во постојани цени од 2015.
Најголем дел од зголемувањето на вкупните трошоци, во 2015 година цените за приспособување на растот на цените, се одговорни сите членки освен САД .
САД потрошиле 743 милијарди долари за војската во 2023 година (приспособено на цените од 2015 година), 83 милијарди долари повеќе отколку во 2014 година.
Остатокот од НАТО потроши 356 милијарди долари за војската минатата година (цените во 2015 година), 106 милијарди долари повеќе отколку во 2014 година.
Трамп сам не може да исфрли членка од НАТО алијансата доколку стане претседател на САД. Во својот прв мандат, тој не се залагаше експлицитно за распаѓање на НАТО алијансата, туку за нејзина реорганизација и зголемување на распределбата на членки кои не издвојуваа 2 отсто од БДП.
На некој начин, барајќи зголемување на трошоците за одбрана, тој се залагаше за зајакнување на НАТО.
Независно од тоа, за „фер“ финансирањето на заедничката одбрана се дебатира со децении, а не може да се игнорира фактот дека американскиот воен буџет претставува огромно мнозинство од вкупните воени трошоци во него.
Минатата година 67,5 отсто од трошоците за одбрана во членките на НАТО паднаа на сметка на САД, што сепак е подобрување во однос на 2014 година кога 72,5 отсто од вкупните трошоци паднаа на САД, приспособени на цените од 2015 година.
<b>Светот стана понесигурно место отколку што беше во изминатите децении</b>
НАТО се вооружува за прв пат по распадот на СССР.
Ако САД се изолираат, другите членки ги зголемија своите воени трошоци од 2014 година од 250 милијарди долари на 356 милијарди долари (во цените од 2015 година).
<b>Од 2009 до 2014 година паднаа трошоците</b> на сите членки освен САД, <b>од 1999 до 2009 година стагнираа, а од 1989 до 1999 година паднаа</b>. Прилагодени за разликите во цените, нивните воени трошоци денес се повисоки отколку во 1989 година
За жал, светот стана понебезбедно место за безбедност отколку што беше во претходните децении, во период понекогаш наречен Pax Americana поради целосната воена, економска и политичка доминација на САД во светот.
Државите се вооружуваат низ целиот свет, за прв пат по децении, а особено во Европа.
Се враќа ерата на нестабилност, не само во Европа, туку и во другите делови на светот.
Блискиот исток повторно врие, толку вооружени конфликти во Африка немало од крајот на 20 век, а нестабилна е и ситуацијата во Јужното Кинеско Море и околу Тајван.
Создавањето раздор меѓу НАТО сојузниците од Трамп со непромислени изјави и слогани со кои се обидува да освои политички поени нема да им користи ниту на САД ниту на Европа.
<b><i>(Vecer.mk <a href="https://www.index.hr/vijesti/clanak/trump-kaze-da-bi-pustio-napad-na-neke-nato-clanice-evo-koje-bi-to-zemlje-bile/2537869.aspx?index_ref=naslovnica_vijesti_prva_d">VIA)</a></i></b>
