Вториот круг од парламентарните избори во Франција беше големо изненадување - на врвот излезе левичарската коалиција Нов народен фронт (НФП) предводена од познатиот француски левичарски политичар Жан-Лук Меланшон. Десничарското Народно Собрание (РН) падна на третото место и сега имаме ситуација кога десната (142 пратенички места), левата (180 пратенички места) и центарот (159 пратенички места) се прилично изедначени.
Очигледно, ниту еден од трите големи блока не е ни блиску до тоа да може да формира влада бидејќи за тоа ќе им требаат најмалку 289 мандати. Р.Н беше во ситуација да го направи тоа, можеби во „редовни“ услови и ќе им успееше, но тоа беа многу специјални избори на кои беше ангажирано се за да не успее Р.Н.
Да потсетиме дека самите избори се предвремени бидејќи Емануел Макрон ги повика со надеж дека ќе го запре брзиот подем на РН под водство на неговата ривалка Марин Ле Пен. Тешко е да се каже дали успеал во ова, односно на ситуацијата треба да се гледа од повеќе перспективи.
Што се однесува до РН, нивниот напредок дефинитивно беше запрен во вториот круг од изборите, но на тој начин што т.н. политички „санитарен кордон“, односно доколку кандидатите во изборните единици масовно се откажат од кандидатурите, за да не се слеваат сите гласови кон оној кој имал најголеми шанси да го победи кандидатот на РН. Ако случајно тоа не се случеше, големи се шансите РН да биде апсолутен победник на овие избори денес и веројатно ќе имаа 289 места за сами да владеат.
Но, факт е дека пред овие избори со државата владееше центарот на Макрон, премиерот беше од неговата партија (денес Габриел Атал понуди оставка, но Макрон не прифати барем засега, посочувајќи дека се уште не е јасно кој би можел да биде негов наследник).
Од таа перспектива, би било многу тешко да се каже дека планот на Макрон „успеал“ бидејќи се можело да помине удобно без ова. Никој не го принуди да го распушти парламентот и да распише предвремени избори.
Сега постои голема шанса никој да не може да формира влада, што би значело дека Франција би можела да остане без функционален парламент една година - и, според Уставот, Макрон не може да распише нови избори најмалку една година потоа.
Франција е втора најголема економија во еврозоната (по Германија) и инвеститорите сега се прашуваат кој ќе ја води? Сето тоа може да има негативно влијание врз француската економија, а хаотичната политичка ситуација доаѓа пред почетокот на Летните олимписки игри кои годинава се одржуваат во Париз.
Можно е Франција да добие малцинска влада, на чие чело веројатно би била левичарската НФП, но тоа не би било многу функционално решение бидејќи би било тешко да се договори нешто без парламентарно мнозинство.
Но, проблемот е што НФП е многу поделен внатрешно. Иако медиумите често пишуваат за НФП како „крајнолевичарски сојуз“, НФП дефинитивно не е тоа. Всушност, тоа е прилично широк збир на левичарски партии кои варираат од комунистите до Зелената партија.
Лидерите на НФП веќе се состанаа минатата ноќ и ќе се состанат повторно денес за да разговараат за тоа каква стратегија треба да преземе НФП по овој резултат. Но, самиот факт што НФП сега одржува итни состаноци покажува дека ниту тие самите не биле подготвени за овој исход.
НФП е сојуз кој беше набрзина создаден за да обедини голем број левичарски опции за заедно да се спротивстават на десничарската РН.
Сепак, НФП нема еден јасен лидер (иако Жан-Лук Меланшон е секако најпознат, и во Франција и пошироко) и пред изборите тие дури и јавно не кажаа кого ќе понудат за премиер во случај да ја добијат избори.
Најголемата партија во сојузот НФП е „La France Insoumise“ предводена од Жан-Лук Меланшон. Но, другите помали партии имаат свои идеи и генерално нема консензус во НФП - партиите немаат ист став за бројни внатрешни и надворешни политички ситуации.
На пример, не постои договор меѓу партиите НФП за тоа дали можеби треба да одат во коалиција со центристите на Макрон за да формираат функционална влада (заедно би имале 339 места). Меланшон секако е против ваквата идеја - дури синоќа изјави дека во никој случај не сака коалиција со Макрон.
Но, ако се создаде толку голема коалиција на центарот и левицата, едноставно нема да има многу смисла. Повеќето левичари од НФП сакаат да ја зголемат минималната плата, сакаат да ја укинат пензиската реформа на Макрон... И сето тоа е сосема невозможно ако се во владејачката коалиција со Макрон. Понатаму, таков сојуз би претставувал предавство на гласачите кои оваа година се поделија меѓу левицата и десницата за да го казнат Макрон, чија политика е осудена и од двете страни.
Во такво сценарио, десничарската РН само би продолжила да зајакнува. Да се потсетиме како, според некои аналитичари, еден од потенцијалните планови на Макрон беше РН, ако веќе е незапирлива, да ја освои власта сега, да биде препознаена како неуспешна политика на опции од француската јавност, се со цел, рејтингот да им паѓа до клучните претседателски избори што ќе се одржат во 2027 година.
Од друга страна, ако РН сега заврши во опозиција поради „санитарниот кордон“, а парламентот остане нефункционален една година, следната година во овој период би можело да се одржат нови избори на кои РН целосно ќе ги зафати далеку од сета конкуренција.
Зошто? Затоа што во следната година животот на Французите би можел одеднаш да им стане потежок поради политиката. А потоа активно ќе ги бараат виновниците и ќе ги најдат во центарот на Макрон и левиот блок на Меланшон. Резултатот може да биде уште поголем пораст на РН.
Левичарската НФП е исклучително „дебела“ алијанса во која учествуваат над 50 политички партии. Да, Меланшони се најбројни таму и може да се каже дека неговата партија ја претставува „вистинската левица“, барем за повеќето прашања.
Сепак, втората по големина партија во НФП е Социјалистичката партија. Името не треба никого да доведе во заблуда - станува збор за социјалдемократи кои толку многу потонаа низ годините што сега мораат да се приклучат на НФП на Меланшон за да останат политички релевантни, но зборуваме за партијата од која беше претходникот на Макрон, поранешниот француски претседател Франсоа Оланд.
Се сеќавате на Оланд? А неговите политики кон Сирија и Африка? Станува збор за личност која тешко може да се нарече „левичар“, а тоа се однесува и на целата негова партија.
Третата најсилна „левичарска“ сила во НФП е партијата на Зелените, која, слично како и нивните колеги во Германија, не сака ни да слушне за завршување на војната во Украина преку преговори (што е нешто што вистинските левичарски опции во НФП ќе инсистираат на) и тие сакаат силно продолжување на вооружувањето на Киев.
Со други зборови, НФП е сојуз кој има смисла кога станува збор за запирање на РН. Сега го направија тоа, излегоа на врвот на француските парламентарни избори и тука всушност заврши нивната „мисија“.
Многу е тешко, речиси невозможно да се замисли дека целата НФП може да се согласи за деликатни политички прашања. Некои многу општи работи, да, но многу брзо би дошле до поделби што не би им дозволиле да одат понатаму.
А што ако НФП е скршен? И тоа е можно. Некои центристи (Макроните) се подготвени да соработуваат со одредени сегменти на НФП, веројатно со Зелените и (социјал-демократските) социјалисти.
Но, тие целосно отфрлаат секаква соработка со партијата на Меланшон „Неосвоена Франција“ затоа што ги сметаат за радикални како РН, односно ја сметаат РН за „екстремна десница“, додека Меланшон ја сметаат за „екстремна левица“.
Ниту првата, ниту втората изјава не е точна, туку е визија на политиката од перспектива на либералниот центар.
Центарот и медиумите лојални на нив го презираат Меланшон затоа што тој искрено се залага за угнетените, како во Франција, така и во странство. Подготвен е директно и без цензура да зборува за воените злосторства на Израел врз Палестинците во Газа, а тоа е доволна причина да се смета за „екстремен“ од гореспоменатите.
Најголемото предавство на гласачите би било доколку НФП се распадне на едноставни фактори и се договори нов центристички сојуз - во такво сценарио Меланшон ќе биде целосно искористен бидејќи неговиот ангажман ги привлече сите тие гласови за НФП, го спречи подемот на десницата и го обезбеди овој исход.
Десничарите беа поразени и извлекоа лекција - се уште не се доволно силни ако сите сили се обединат против нив.
Завчера бевме сведоци на привремен сојуз меѓу центарот и левицата против десницата.
Планот успеа. Но, до кога?
Ако Франција заврши во хаос, виновни ќе бидат центарот и левицата, а Марин Ле Пен сепак првенствено гледа на претседателските избори во 2027 година.
Недобивањето моќ сега секако е удар за неа, но брзо ќе го преболи и ќе го врати фокусот на главната цел. Всушност, овој исход може дури и да и помогне на крајот.
<b><i>(Vecer.mk <a href="https://www.advance.hr/tekst/analiza-izbora-u-francuskoj-teski-savez-odveo-je-u-maksimalni-kaos-je-li-desnica-zaista-porazena-francuskom-sad-vise-nitko-ne-moze-vladati-osim-ako-centar-ne-rastavi-ljevicu-na-proste-i-kontradiktorne-faktore/">VIA)</a></i></b>
