Две големи вести влијаеја на расположението на овогодинешната Минхенска безбедносна конференција, годишната конвенција за безбедносна политика што се одржа во живописниот баварски град под Алпите.
Додека состанокот беше во тек, се појавија вести дека украинските сили се повлекуваат од Авдијивка - стратешки важен град во источен Донбас, кој Русија не успеа да го освои во 10 години војна. Борбата за овој мал град беше брутална, а Украина се држеше со месеци против лошите шанси.
Но, на крајот Русија се покажа како пресилна за украинската армија, која остана без луѓе и муниција, пишува за Политико Иво Даалдер, поранешен американски амбасадор во НАТО.
Потоа дојде шокантната вест за смртта на рускиот опозициски лидер Алексеј Навални, кој почина во оддалечен сибирски затвор. Никој во Минхен не веруваше во приказната на Москва дека најистакнатиот руски дисидент и трн во окото на претседателот Владимир Путин починал од природна смрт. Навални веќе беше отруен и претходно, а неговиот ненадеен егзил во далечната арктичка стража веќе покажа дека тој нема да се врати жив.
„Ако вашите верувања вредат нешто, мора да бидете спремни да се залагате за нив“, напиша Навални на Фејсбук на третата годишнина од неговото затворање:
„И ако е потребно, направете жртви“. Тоа е она што тој го направи.
<b>Отрезнувачко расположение</b>
Двата настани создадоа отрезнувачки расположение во хотелот Бајеришер Хоф. Седејќи на состаноци, разговарајќи за оброците и во ходниците во изминатите два дена, моето најважно чувство беше дека Европа се соочува со своите најлоши стравови - зголемената загриженост дека Русија победува во Украина и може потоа да се сврти кон остатокот од Европа, исто така како што расте сознанието дека САД би можеле да изберат лидер кој не верува во НАТО и ги третира сојузниците како непријатели, истакнува Далдер.
„Европа е меѓу Путин и Трамп“, ми рече поранешниот шведски премиер Карл Билт. И сега континентот мора да најде начин да се грижи за себе. Но, дали може? Дали тоа е можно? Ова беа прашањата кои доминираа викендов.
Европа со право е загрижена: војната во Украина не оди добро, а војниците од првите редови снемаат муниција и луѓе. Објаснувајќи ја одлуката за повлекување од Адвијивка, генералот Олександр Тарнавски го рече следново:
„Во ситуација кога непријателот напредува кон труповите на сопствените војници со предност од 10 спрема еден во гранати, под постојано бомбардирање, тоа е единственото правилно решение“.
И без дополнителна воена помош, Украина ќе се соочи со потешки одлуки и скапи повлекувања.
Во овој поглед, Европа го направи својот дел, испраќајќи ја целата опрема од нејзините ограничени залихи и трошејќи повеќе за воена поддршка од САД, но овој викенд ниту потпретседателката на САД Камала Харис, ниту големата конгресна делегација не можеа да ја убедат Украина или нејзините европски поддржувачи да долго блокираниот американски пакет помош наскоро би можел да биде прифатен.
Никој не го прифати нивното извинување. По одлуката Претставничкиот дом на американскиот Конгрес да оди на двонеделна пауза, украинскиот претседател Володимир Зеленски остро истакна:
„Ве молам сите, запомнете дека диктаторите не одат на одмор“.
И естонската премиерка Каја Калас имаше што да му каже на сенаторот Пит Рикетс, кој го оправда својот глас против пакетот помош со велејќи дека справувањето со големиот број луѓе кои пристигнуваат на јужната американска граница е негов приоритет.
„Исто така, Естонија има голем број украински бегалци на своја територија. Тие претставуваат шест отсто од нашето население. Тоа би било еквивалентно на 20 милиони бегалци кои доаѓаат во САД одеднаш“, рече Калас.
Патем, естонската помош за Украина изнесува четири проценти од националниот БДП и претставува убедливо најголем процент од БДП од која било земја - десет пати повеќе од САД.
<b>Страв од руски амбиции</b>
Сепак, колку и да беше вознемирувачки успехот на Русија на теренот, сојузниците во НАТО се исто така сè позагрижени дека Москва има поголеми амбиции - како што е директно предизвикување на НАТО. Иако не е моментална и непосредна, заканата од потенцијалната способност на Русија да го стори тоа во следните шест години се сфаќа многу сериозно.
Алармот го вклучи главниот директор на естонската контраразузнавачка служба Каупо Росин, кој предупреди дека Русија очекува конфликт со НАТО во следната деценија - и соодветно се подготвува.
„Постојат работи што можеме да ги направиме за да се спротивставиме“, рече Росин, „Но, подобро да го сфатиме ова сериозно и да почнеме да реагираме сега“.
Далдер пишува дека слушнал слична порака од полскиот министер за надворешни работи Радослав Сикорски:
„Ви рековме пред 15 години дека доаѓа Путин. Не ни верувавте. Ви кажавме пак пред 10 години. И пет. верувајте ни. Верувајте ни сега.“
Но, најголемата неизвесност за повеќето Европејци не е за Путин - тоа е за Америка. Неуспехот на американскиот Конгрес да ја поддржи Украина остави многумина без зборови. А предупредувањето на Трамп дека ќе ја „охрабри“ Русија „да прави што сака на сојузникот што не платил“ сè уште одекнува.
Еден министер за одбрана го праша Далдер:
„Дали тој не ја разбира вредноста на сојузниците? („Се плашам дeka не“, одговори Даалдер). Многу други конечно почнуваат да ја прифаќаат можноста на следната конференција, во јануари 2025 година, да бидат сами.
Источноевропските сојузници веќе ги зголемуваат трошоците за одбрана на три проценти од БДП и повеќе, а НАТО во цела Европа ќе потроши 380 милијарди долари за одбрана оваа година, или два проценти од вкупниот БДП.
<b>Русија троши околу 10 отсто од БДП за војна</b>
Сепак, иако ова далеку го надминува она што Русија го троши за одбрана - дури и денес кога нејзината економија тргна на воена основа и Русија сега троши близу 10 проценти од БДП на воената машина - ќе биде потребно време за оваа европска инвестиција да се претвори во реалнi способности.
На пример, Полска ќе потроши поголем процент од БДП за одбрана од која било друга земја на НАТО, вклучително и САД, но Патриотите, авионите Ф35, хеликоптерите Апачи и другата напредна опрема нема да бидат подготвени до крајот на оваа деценија.
Потоа, постојат проблеми со производството. Во моментов, голем број земји произведуваат повеќе видови артилериски гранати од 155 милиметри за повеќе типови фрлачи, од кои многу се меѓусебно некомпатибилни. Причината за тоа е да се обесхрабри странската конкуренција. Тоа мора да се промени сега.
Според тоа, претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен вети низа политички идеи за да се осигура дека Европејците трошат повеќе - и трошат попродуктивно. Таа, исто така, вети дека ќе поттикне подобра соработка со назначување на комесар за одбрана доколку биде реизбрана оваа година.
„Трамп тестот“ на НАТО и европската одбрана - како што сега се нарекува - нема да биде едноставен. Но, многумина сега сфаќаат дека тоа мора да се направи.
Дури и ако Бајден биде реизбран, Европејците се повеќе се свесни дека ерата на силни трансатлантски претседатели може да заврши, заклучува Далдер за Политико.
(Vecer.mk <a href="https://www.index.hr/vijesti/clanak/europa-postaje-svjesna-da-se-ova-era-blizi-kraju/2540497.aspx?index_ref=naslovnica_vijesti_prva_d">VIA)</a>
