Дали Норвешка е загрозена? Гасоводи, дронови, случајности и шпиони
Норвешкиот премиер Јонас Гар Стоер вчера соопшти дека од денес норвешката армија ќе биде ставена во состојба на готовност.
Се разбира, причината е војната во Украина, која предизвикува зголемена тензија во земјите од регионот, вклучително и Норвешка – всушност, особено Норвешка, а конкретните причини ќе ги разгледаме наскоро.
За време на вчерашната прес-конференција, Стоер рече:
„Ова е најсериозната безбедносна ситуација во последните неколку децении. Нема индикации дека Русија ја шири својата војна во други земји, но зголемените тензии не прават поизложени на закани, разузнавачки операции и кампањи за влијание.“
Министерот за одбрана Бјорн Арилд Грам објасни дека тоа значи дека армијата ќе потроши помалку време на обука, а повеќе време ќе поминува на активна должност. Понатаму, норвешките сили за домашна одбрана ќе имаат значително поголемо присуство.
Генералот Еирик Кристоферсен, од друга страна, рече дека норвешката армија се откажала од претходно планираните воени вежби во САД со воени авиони Ф-35 бидејќи сакаат да ги задржат своите воздухопловни сили „поблиску до дома“.
Но, од што всушност се плаши Норвешка во овој момент? Општа нестабилност што и се заканува на цела Европа или нешто поконкретно?
За почеток, треба да се истакне дека Норвешка стана прилично важен актер во контекст на украинската криза, пред се поради енергетската ситуација.
Имено, откако Русија го загуши снабдувањето со гас во Европа – а некој дополнително го саботираше со нападите на гасоводите Северен тек 1 и 2 – алтернативните извори станаа исклучително важни, а еден од најважните во Европа секако е Норвешка.
Со околу 5 милиони луѓе (меѓу нордиските земји, Норвешка има слично население како Финска и Данска, Шведска е значително поголема од нив со околу 10 милиони), Норвешка не е членка на Европската унија, но е членка на НАТО алијансата.
Понатаму, како што споменавме, Норвешка е енергетска централа, а околу една петтина од гасот што моментално пристигнува во Европската унија доаѓа од Норвешка. Очигледно, само тој број е доволен да ја направи Норвешка нервозна.
Имено, „скока“ на пазарот од кој се отстранува Русија, а ако се точни информациите дека некој од украинските сојузници разнел делници од гасоводите Северен тек 1 и 2, тогаш може да се каже дека Норвешка презема контрола над пазарот од кој е насилно отстранет од Русија.
Па, може да се каже и дека Русија беше таа што употреби сила со започнувањето на инвазијата на Украина на 24 февруари, но тоа сега помалку значи за Норвешка.
Во Осло се свесни дека ситуацијата е тензична и дека станува се понапната, а Русија неодамна објави дека британските сили извршиле напади на гасоводите Северен тек 1 и 2.
Никаде не е експлицитно наведено, но откако на крајот на септември беа разнесени делови од руски гасоводи, се претпоставува дека Русија подготвува одмазда.
Против кого? Ако една од земјите на НАТО е одговорна, а Москва сега тврди дека е одговорна, тогаш клучната енергетска инфраструктура на НАТО е потенцијално загрозена, а Норвешка секако припаѓа на таа листа.
Особено Норвешка, бидејќи е блиска и – како што рековме – многу важна за снабдувањето на Европа.
Одмазда засега нема, но расте нервозата, а со тоа можеби и паранојата. Минатата недела норвешките домашни безбедносни служби уапсија академик под обвинение дека е руски шпион.
Станува збор за бразилски истражувач по име Хозе Асис Џамарија. Но, норвешките служби истакнуваат дека тоа можеби воопшто не е неговото вистинско име и дека тој е во Норвешка само со една цел – да шпионира за Русите.
Оваа вест доаѓа веднаш откако од Осло објавија дека пред една недела го привеле веќе седмиот руски државјанин кој е обвинет дека незаконски управувал со дронови кои фотографирале забранети зони, особено во областа на стратешки многу чувствителниот далечен север на Норвешка.
Да потсетиме, Норвешка има 195 километри долга граница со Русија.
Не само на далечниот север, норвешките безбедносни сили известуваат дека привеле неколку Руси во различни делови на земјата кои фотографирале важни точки како што е енергетската инфраструктура со мали дронови.
Тешко дека сите дошле „туристички“. Еден пар е приведен додека користел дрон за фотографирање, а кај нив биле пронајдени околу 4 терабајти фотографии и видео материјал.
Всушност, не би било чудно доколку Норвешка го подигне нивото на безбедносна подготвеност во земјата, така што, меѓу другото, полесно ќе се справи со шпионажата, која секако се спроведува.
Но, прашањето останува отворено – дали Русите се подготвуваат да се одмаздат за Северен тек (и други напади, тврдат дека Британците го режирале нападот со беспилотно летало врз Севастопол во саботата) и дали целта ќе биде Норвешка?
Вреди да се потсетиме на уште еден детал. Руските гасоводи што ги поврзуваат влезните терминали за гас во Русија со терминалите во Германија беа погодени од мистериозни експлозии на 26 септември.
Само еден ден подоцна, на 27 септември, свечено беше отворен новиот гасовод – Балтичката цевка – што ги поврзува Полска и Норвешка. Дали Русите веруваат во случајности? Тешко.
Во основа, Балтичката цевка е шестиот гасовод што ја поврзува Норвешка со континентална Европа.
Првиот – Норпајп – е изграден кон Германија во 1977 година.
Потоа во 1993 година кон Белгија – Zeepipe.
Потоа беа изградени два големи гасоводи до Германија – Европа 1 (1995) и 2 (1999), а во меѓувреме еден до Франција, Франпајп (завршен во 1998 година).
Уште шест гасоводи и краци се изградени директно кон Британија.
Неодамна отворената Балтичка цевка се одвојува од гасоводот Europipe II и оди преку Данска до Полска.
Завршувањето на работите се одложуваше со месеци поради протестите на еколошките здруженија во Данска.
Дали тоа значи дека отворањето на самиот гасовод навистина се совпадна со нападите на руските гасоводи?
Можеби, но не се ни сугерира дека е „темпирано“ отворањето на гасоводот Baltic Pipe, туку руска саботажа.
Ако Русите би сакале да возвратат на слична инфраструктура, нешто како „инфраструктурно око за око, заб за заб“, тогаш овој нов гасовод е секако потенцијален „кандидат“.
Но, додека нападите на гасоводите Северен тек 1 и 2 сè уште се третираат како „мистерија“ (и откако Русија ја обвини Британија), ако нешто се случи со некој од норвешките гасоводи, никој не би се сомневал во сторителот, иако, јасно, овие игри со „лажни знамиња“ можат да продолжат во недоглед во случај на некој да му е удобно со дополнителна ескалација.
Норвешка е земја која генерално останува надвор од геополитиката во „нормални времиња“.
Тие се богати со енергија и се фокусирани на тоа, а овие богатства се една од причините зошто Норвешка нема амбиции да влезе во Европската унија, бидејќи пресметале дека тоа нема да им биде исплатливо.
Но, Норвешка е членка на НАТО од самиот почеток – тие се една од 12-те земји што ја основаа НАТО алијансата во 1949 година, другите основачи се: Белгија, Канада, Данска, Франција, Исланд, Италија, Луксембург, Холандија, Португалија, Велика Британија и САД.
Во некои помирни времиња, Норвешка веројатно нема ни да обрнува внимание на растечките тензии меѓу Западот и Русија, придржувајќи се до Северот, кој е повеќе заинтересиран само да ги набљудува актуелните настани.
Но, со избувнувањето на енергетската криза во Европа, Норвешка неминовно стана еден од најважните актери.
Но, норвешките власти отидоа подалеку.
Премиерот Јонас Гар Стоер од Лабуристичката партија (лево во центарот) иницираше испраќање оружје (ракети, хаубици, муниција…) уште во пролетта оваа година, што исто така ги зголемува тензиите и претставува прилично отстапување од поранешниот резервиран Норвешки став.
За очекување е да се зголемат тензиите, како и бројот на уапсени Руси со дронови, но доколку нешто се случи со споменатите гасоводи, тоа ќе биде многу голема ескалација во случај НАТО да прибегне кон член 5 за колективна одбрана.
Фото: Imago Lifestyle
