Има циклуси во јавниот живот, па и во науката, кога некоја тема станува СУПЕРТЕМА за која зборуваат и пишуваат сите, а многу мал број луѓе навистина знаат за што се работи. Последниве години таква супертема е - вештачката интелигенција.
Таа се презентира,все прераскажува, се прават митови дека компјутерите ќе прават се наместо луѓето, дека ќе нема веќе болести и војни во светот бидејќи наместо човечкиот мозок ќе дејствуваат паметни чипови и процесори без емиции и суети.
Но, како и секоја супертема којај станува мит, и митовите за вештачката интелигенција се без основ. Засега, таа вештачка интелигенција може само да решава сложени математички задачи, да прибира и брзо да анализира познати факти со нови заклучоци што значи дека не создава нови сознанија и вредности, или да одговара на прашања и задачи со информации кои не се нови, туку се земени постоечки информации од бази на податаоци или интернет кои веќе постојат и комбинирани во нов текст и одговиор.
За развиена и ефикасна вештачка интелигенција, самостоен процес кој ќе создава нови вредности, и кој ќе биде во функција на поединците и системите, нешто како што е сега интеренет мрежата - едноставно нема доволно енергија! Или, нема струја да ја движи и одржува а како што стојат работите нема да ја има во догледно време.
Колку струја троши едно ваше прашање преку интернет до “вештачката интелигенција“?
Вештачката интелигенција или страницата ChatGPT е една од најпопуларните дестинации на интернет денес. Според проценките од крајот на 2024 година, оваа страница, со речиси 5 милијарди посети месечно, е меѓу десетте најпопуларни страници во светот, заедно со Google, Instagram, Wikipedia и YouTube.
Пронаоѓачот на овој популарен четбот, компанијата OpenAI, објави бројка од повеќе од 300 милиони корисници неделно.
За огромен број корисници, ChatGPT е виртуелен, бесплатен, анонимен и секогаш достапен „драг совет“, парче напреден софтвер чија инфраструктура е далеку и невидлива, па веројатно не размислуваме премногу за тоа, објавува Клима 101. Но, треба. Проценките велат дека ChatGPT веќе користи околу 3 гигават-часови електрична енергија дневно, што е приближно исто колку што користат 100.000 домаќинства. Овој број несомнено ќе расте во иднина, со зголемувањето на бројот на корисници.
Прашање е кога ќе дојде денот на лимит кога нема да има доволно енергија за граѓаните и индустријата затоа што серверите на вештачката интелигенција трошат премногу енергија, а таа голема побарувачка ќе значи поскапување на енергијата - за сите!
Приказната, секако, е поширока од тоа. Начинот на кој ние како обични корисници ги користиме четботовите е само врвот на ледениот брег. Вештачката интелигенција базирана на современи модели на машинско учење е глобална индустрија во фаза на бум, „трка во вооружување“ меѓу водечките светски технолошки компании.
За потребите на оваа трка, потребната физичка инфраструктура брзо се развива во форма на гигантски центри за податоци, фабрики за чипови, транспортни синџири, енергетски мрежи, магацини...
Со други зборови, револуцијата на вештачката интелигенција може да изгледа како некаков чисто софтверски феномен од нашата, жабја перспектива на обичните корисници, но всушност бара огромни количини на ресурси, а нејзиниот физички отпечаток е веќе тешко да се измери. Но, тоа не значи дека не треба да се обидуваме.
„Најголемиот инфраструктурен проект во историјата на човештвото“ се развива за потребите на вештачката интелигенција.
Основниот проблем во разбирањето на оваа „револуција на вештачката интелигенција“ веќе се наѕира - како треба да ја гледаме, да се обидеме да ја разбереме нејзината скала?
За да ја доближат темата до поширока публика, авторите ширум светот се обидуваат да ја постават прецизно од перспектива на обичен корисник, па добиваме споредби како оваа: едно барање за информација до четбот троши 10 пати повеќе енергија отколку истото барање до „класичен“ интернет прелистувач.
Или: за да обработи само едно барање, четбот со вештачка интелигенција користи иста количина електрична енергија како сијалица што гори 20 минути. Спомнавме дека ChatGPT уште сега има речиси 5 милијарди посети месечно со барем 10 милијарди барања за информации што е оргомна потрошувачка на енергија, и тоа е сега, кога мал број луѓе ја користат таа услуга... Што ќе биде ако стане масовна како пребарувањето на Гугл?!
Од една страна, ова се корисни сознанија. Треба да разбереме дека дури и наједноставната употреба на вештачка интелигенција - на пример, барање од ChatGPT да ви „измисли“ оброк од храната што ја наведувате од фрижидерот - вклучува сложени пресметки, односно физичка работа на некој далечен чип што троши одредена количина на енергија.
Но, ваквите „пристапи“ можат да нè доведат и до погрешна претпоставка: дека нашата прозаична употреба на чет-ботови е клучен дел од приказната.
Со други зборови, огромни суми не се инвестираат во производствени синџири и центри за податоци за да се задоволат потребите на студентите кои користат четботови за пишување домашни задачи. Се инвестира за да се заземе водечка позиција во претпоставената иднина во која вештачката интелигенција ќе биде неизбежен дел од глобалниот пазар.
„Мајкрософт“, еден од најголемите инвеститори во OpenAI, планира да инвестира дури и повеќе од 50 милијарди долари годишно во нови центри за податоци за да ги задоволи инфраструктурните потреби на револуцијата на вештачката интелигенција. Еден аналитичар го нарече ова „најголемиот инфраструктурен проект во историјата на човештвото“.
Аналитичарите на „ГолдманСакс“ проценуваат дека, поради интензивниот раст на бројот на центри за податоци што се неопходни за функционирање на „вештачката интелигенција“, до 2030 година центрите за податоци ќе сочинуваат дури 8% од вкупната потрошувачка на електрична енергија во САД. Во моментов, нивниот удел е околу 3%.
Со секој чекор, револуцијата на вештачката интелигенција врши притисок врз енергетскиот сектор - а со тоа и врз емисиите на стакленички гасови и, следствено, врз климатските промени.
Во својот Извештај за одржливост за 2024 година, „Мајкрософт“ забележа зголемување од 29,1% на емисиите на стакленички гасови во однос на 2020 година. Најголемото зголемување се случи во 2023 година.
Како што се вели во извештајот, „инфраструктурата и електричната енергија потребни за технологиите за вештачка интелигенција создаваат нови предизвици за исполнување на целите за одржлив развој во целиот технолошки сектор“.
Слична слика нуди и Google, кој забележа зголемување на емисиите на стакленички гасови во 2023 година за 13% во споредба со 2022 година, и за дури 48% во споредба со 2019 година.
„Ова е затоа што растот на потрошувачката на енергија на нашите центри за податоци е побрз од нашата способност да реализираме проекти од обновливи извори на енергија“, се вели во извештајот на овој технолошки гигант.
Поради високите потреби за енергија, центрите за податоци за вештачка интелигенција веќе го забавија затворањето на термоелектраните
За разлика од „обичните“ човечки потреби и начинот на кој се троши и контролира енергијата во домаќинствата, центрите за податоци работат континуирано и им е потребен постојан извор на електрична енергија.
Според експертите, правилната употреба на сончевата и ветерната енергија со складирање (батерии) може да обезбеди околу 80% од побарувачката на центрите за податоци, но „неопходна е дополнителна база за да се задоволат континуираните потреби за енергија“.
Потенцијално решение е нуклеарната енергија, која е исклучително стабилен извор на енергија, но тука се појавува друг проблем - новите инсталации треба да бидат исклучително брзи, што е невозможно за нуклеарната енергија, па затоа гасот се наметнува како наводно „чисто“ и брзо решение.
Анализата што ја нуди консултантската фирма за енергетика „Аргус“ вели дека иднината на енергетската инфраструктура за центрите за податоци прво ќе се состои од електрани на гас, кои можат брзо да се обучат за работа, а потоа и од нуклеарна енергија по 2030 година.
Но, сите овие се, грубо кажано, идеални услови. Како што може да се види од извештаите на водечките технолошки гиганти, енергетските потреби веќе имаат опипливо влијание врз јаглеродниот отпечаток на индустријата за вештачка интелигенција, а има сè повеќе конкретни примери.
Во Омаха, најголемиот град во американската држава Небраска, затворањето на термоцентралата стара над 70 години - беше суспендирано во 2023 година, бидејќи градот не можеше да си дозволи да го намали инсталираниот капацитет. Имено, Google и Meta, профитабилни клиенти со барајќи многу центри за податоци, дојдоа во градот.
Сето ова треба да се гледа во контекст на актуелните политики во САД, во земја каде што новата администрација го стави во преден план брзиот развој на вештачката интелигенција, додека од друга страна го суспендира финансирањето на истражувачки проекти за климатските промени и развојот на индустрии со ниска емисија на јаглерод.
Во такви услови, прашањето „каква енергија ќе ги задоволи потребите на индустријата за вештачка интелигенција“ ќе стане прашање на добрата волја на приватниот капитал, што, како што нè научи историјата, е далеку од идеално решение.
За ладење на хардвер – 10.000 олимписки базени со вода годишно
Проблемот не е само со електричната енергија, туку и со водата. Група научници од Универзитетот во Калифорнија се обиде да процени колку вода троши индустријата за вештачка интелигенција, првенствено преку ладење на центри за податоци и сервери.
Според оваа студија, Google користел 23 милијарди литри вода во 2023 година само за ладење на своите центри за податоци.
За споредба, еден олимписки базен обично содржи околу 2,5 милиони литри вода - што значи дека само Google, само за моментално ладење на своите центри за податоци, и тоа само во 2023 година, користел 10.000 олимписки базени со вода.
Со други зборови, не е само гладна – револуцијата на вештачката интелигенција е исто така жедна. Проценката на една студија од Калифорнија вели дека за неколку години индустријата за вештачка интелигенција ќе троши вода колку земја со големина на Данска. И тоа не секаков вид вода: мора да биде чиста вода од извори на свежа вода, како вода за пиење, за да не се оштети чувствителната опрема за време на ладењето.
Но, ниедна од непознатите во оваа равенка не е стабилна. Жедта на индустријата за вештачка интелигенција ќе расте, а паралелно со тоа, ризикот од недостиг на вода поради климатските промени ќе расте во иднина.
Постојат многу решенија. Центрите за податоци можат да се градат во региони со развиени капацитети на обновливи извори, а нивната потрошувачка може донекаде да се контролира - повторно во зависност од тоа каде се изградени и дали околните услови се користат на оптимален начин. Еден таков предлог е да се „обучуваат“ моделите со вештачка интелигенција ноќе, што може да ги намали потребите за ладење.
Сепак, секако, прашањето не е само во постоењето на решението, туку и во тоа дали тоа ќе се користи. Кога индустријата е во подем, како што е индустријата за вештачка интелигенција веќе неколку години, капиталот не бара најодржливи, туку најекономични решенија.
Еден пример е Феникс, главниот град на американската држава Аризона.
Гледано однадвор, оваа пустинска метропола со речиси 5 милиони жители во пошироката урбана област, каде што сушите сè почесто го загрозуваат водоснабдувањето, не изгледа како „паметно“ место за развој на толку жедна индустрија.
Но, поради достапноста на земјиште, релативно стабилната електрична мрежа и постојните субвенции за инвеститорите, денес Феникс е буквално опкружен со центри за податоци. На пример, „Мајкрософт“ моментално го развива својот гигантски комплекс центри за податоци во близина на градот на површина од околу 180 хектари, откако веќе постави една од базите за „Азур“, својата облачна услуга, на истото место.
Поради загриженост за одржливоста на градската инфраструктура, а пред сè за водоснабдувањето, „Феникс“ ги усвои првите правила кон крајот на минатата година во обид да ја ограничи неконтролираната изградба на центри за податоци. Дали истото ги очекува и другите градски и локални самоуправи низ целиот свет?
Наместо заклучок, бидејќи иднината на ваквата вештачка интелигенција е се уште неизвесна, да завршиме со прашање: Јасно е дека во вештачката интелигенција инвестираат најголемите светски компании со огромна јавна, политичка и економска моќ која гази се пре себе за своите интереси и затоа - кој знае кога ќе дојде денот кога ќе мора да избереме дали да користиме вода за земјоделие и за секојдневни лични и деловни интереси, или ќе мора да трпиме за да има вода доволно за ладење на серверите од овие моќни компании.
Кон водата додаете ја и оргомната потрошувачка на енергија која рапидно се зголемува секоја година и создава послдеици во екологијата бидејќи за нивни потреби мора да работи секаква централа, па макар и најзагувачката на јаглен. А цената на енергија постојано ќе расте заради таа зголемена потрошувачка за нивни потреби.
Моќните компании кои инвестираат над 200 милијарди долари годишно, само во САД, во развој на вештачката интелигенција ќе мора еден ден да најдат купувачи што ќе им ги вратат назад парите од инвестициите и да имаа плус заработка. Нивната моќ веќе ја употребуваат за создавање мит од вештачката интелигенција плаќајќи медиуми, експерти и политичари да го прават тоа а јавноста да се подготви да прифати се што на нив им е потребно.
Не, нема да владее вештачката интелигенција со луѓето, со општествата, туку ќе владеат Гугл, Мајкрософт и слични големи компании кои од индустријата за вештачката интелигенција кои од неа создаваат мит, инструмент за контрола на јавното мислење, на образованието и информирањето и модел на присила која ќе создаде услови за нивна заработка.
Се создава модел веќе виден во фармацевтската индустрија: измисли болест, понуди лек. Се создава моќ, контрола врз јавноста и власт која не им припаѓа на граѓаните и политичарите, туку на компаниите.
Vecer.mk
